उष्णता
लहान प्रश्न
1. उष्णता म्हणजे काय?
उत्तर: गरमपणाची भावना म्हणजे उष्णता. उदा. सूर्य, आग, गरम पाणी.
2. उष्णतेचे किती प्रकारे संक्रमण होते?
उत्तर: तीन प्रकारे – वहन, अभिसरण, प्रारण.
3. वहन म्हणजे काय?
उत्तर: उष्णता घन पदार्थांमध्ये थेट संपर्काने जाते. उदा. लोखंडी चमचा गरम होतो.
4. अभिसरण म्हणजे काय?
उत्तर: द्रव आणि वायूमध्ये उष्णता प्रवाहाद्वारे जाते. उदा. गरम पाणी वर जाते, थंड खाली येते.
5. प्रारण म्हणजे काय?
उत्तर: माध्यमाशिवाय उष्णता एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी जाते. उदा. सूर्याची उष्णता पृथ्वीवर पोहोचते.
6. सुवाहक पदार्थ म्हणजे काय?
उत्तर: जे पदार्थ उष्णता सहज वाहतात. उदा. तांबे, लोखंड, अॅल्युमिनियम.
7. दुर्वाहक पदार्थ म्हणजे काय?
उत्तर: जे पदार्थ उष्णता सहज वाहू देत नाहीत. उदा. लाकूड, प्लास्टिक, कापड.
8. थंड पाण्याची पट्टी कपाळावर ठेवल्यास ताप कमी का होतो?
उत्तर: कारण शरीरातील उष्णता पाण्यात शोषली जाते व शरीर थंड होते.
9. थर्मास फ्लास्कमधील पदार्थ गरम किंवा थंड कसे राहतात?
उत्तर: कारण त्यात चांदीचा मुलामा, निर्वात पोकळी आणि झाकण असते.
10. पेंग्विन पक्ष्यांचा रंग वरून काळा का असतो?
उत्तर: काळा रंग उष्णता शोषतो आणि त्यांना थंडीत गरम ठेवतो.
लांब प्रश्न
1. उष्णतेचे संक्रमण कोणकोणत्या प्रकारांनी होते?
उत्तर: उष्णतेचे संक्रमण वहन, अभिसरण आणि प्रारण या ३ प्रकारांनी होते.
वहन घन पदार्थांमध्ये, अभिसरण द्रव आणि वायूमध्ये, तर प्रारण कोणत्याही माध्यमाशिवाय होते.
2. राजस्थानमध्ये घरांना पांढरा रंग का देतात?
उत्तर: कारण पांढरा रंग उष्णता परावर्तित करतो आणि उष्णता शोषून घेत नाही.
त्यामुळे घरातील तापमान थंड राहते आणि उन्हाचा त्रास कमी होतो.
3. थर्मास फ्लास्क कसे कार्य करते?
उत्तर: थर्मासमध्ये चमकदार चांदीचा मुलामा, निर्वात पोकळी आणि झाकण असल्याने उष्णता आतच राहते.
त्यामुळे गरम पदार्थ गरम आणि थंड पदार्थ थंड राहतात.
4. वहन आणि अभिसरण यात काय फरक आहे?
उत्तर: वहन (Conduction) घन पदार्थांमध्ये होते, जसे की तव्यावर पोळी शिजवणे.
अभिसरण (Convection) द्रव आणि वायूमध्ये होते, जसे गरम पाण्याचा प्रवाह.
5. हीटर खोलीच्या तळाशी व ए.सी. छताजवळ का बसवतात?
उत्तर: गरम हवा हलकी होते आणि वर जाते, त्यामुळे हीटर तळाशी बसवतात.
थंड हवा जड असते आणि खाली जाते, त्यामुळे ए.सी. वरती बसवतात.
Leave a Reply