Question Answers For All Chapters – नागरिकशास्त्र Class 7
मूलभूत हक्क भाग-१
स्वाध्याय
१. खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा:
(१) मूलभूत हक्क म्हणजे काय?
उत्तर: मूलभूत हक्क म्हणजे प्रत्येक नागरिकाला संविधानाने दिलेले हक्क, जे त्याच्या सन्मानपूर्वक जीवनासाठी आवश्यक असतात. हे हक्क न्यायालयाच्या संरक्षणाखाली असतात आणि कोणीही त्याचे उल्लंघन करू शकत नाही.
(२) विविध क्षेत्रांत गौरवास्पद कामगिरी करणाऱ्यांना शासनामार्फत कोणकोणती पदके/पदव्या दिल्या जातात?
उत्तर: शासनामार्फत नागरिकांच्या विशेष कामगिरीसाठी खालील पदके/पदव्या दिल्या जातात:
भारत रत्न (सर्वोच्च नागरी सन्मान)
पद्म विभूषण, पद्म भूषण, पद्मश्री
परमवीर चक्र, अशोक चक्र, शौर्य चक्र (संरक्षण क्षेत्रातील सन्मान)
(३) चौदा वर्षांखालील बालकांना धोक्याच्या ठिकाणी कामावर ठेवण्यास मज्जाव का केला आहे?
उत्तर: १४ वर्षांखालील बालकांना धोकादायक ठिकाणी काम करायला लावणे त्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी हानिकारक असते. त्यामुळे संविधानाने बालकामगार प्रतिबंधक कायदा लागू केला आहे, ज्यामुळे बालकांचे शोषण टाळले जाऊ शकते.
(४) संविधानाने भारतातील सर्व नागरिकांना समान हक्क का दिले आहेत?
उत्तर: संविधानाने सर्व नागरिकांना समान हक्क दिले आहेत कारण प्रत्येक व्यक्ती समान आहे आणि कोणत्याही जाती, धर्म, लिंग, भाषा किंवा जन्मस्थानामुळे भेदभाव होऊ नये. यामुळे सामाजिक न्याय प्रस्थापित होतो आणि लोकशाही सशक्त होते.
२. ‘स्वातंत्र्याचा हक्क’ या विषयावर चित्रपट्टी तयार करा.
उत्तर: चित्रपट्टीचे घटक:
- भाषण स्वातंत्र्य
- संघटना स्थापन करण्याचे स्वातंत्र्य
- कुठेही राहण्याचे आणि प्रवास करण्याचे स्वातंत्र्य
- व्यवसाय निवडण्याचे स्वातंत्र्य
- शांततामय सभांचे स्वातंत्र्य
तुम्ही या स्वातंत्र्याचे उदाहरणे देऊन चित्रपट्टी बनवू शकता. उदाहरणार्थ, व्यक्तीने आपल्या विचारांना व्यक्त करण्यासाठी लेख लिहिला, कोणीतरी नवीन व्यवसाय सुरू केला, इत्यादी.
३. खालील वाक्ये दुरुस्त करून पुन्हा लिहा.
(१) कोणत्याही व्यक्तीला हक्क जन्मतःच प्राप्त होत नाहीत.
उत्तर: प्रत्येक व्यक्तीला काही हक्क जन्मतःच प्राप्त होतात.
(२) सरकारी नोकऱ्या देताना सरकार धर्म, लिंग, जन्मस्थान यांवर आधारित भेदभाव करून तुम्हांला नोकरीपासून दूर ठेवू शकते.
उत्तर: सरकारी नोकऱ्या देताना सरकार धर्म, लिंग, जन्मस्थान यावर आधारित भेदभाव करू शकत नाही.
४. पुढील संकल्पनाचित्र पूर्ण करा:
स्वातंत्र्याचा हक्क
भाषण स्वातंत्र्य – व्यक्तीला आपले विचार मांडण्याचे स्वातंत्र्य आहे.
संचार स्वातंत्र्य – देशात कुठेही प्रवास करण्याचे स्वातंत्र्य आहे.
व्यवसाय स्वातंत्र्य – व्यक्तीला आपल्या आवडीनुसार व्यवसाय निवडण्याचे स्वातंत्र्य आहे.
Leave a Reply