भूगोल Question Answers Class 7 Chapter 2 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

Questions Answers For All Chapters – भूगोल Class 7

सूर्य, चंद्र व पृथ्वी

स्वाध्याय

प्रश्न 1: चुकीची विधाने दुरुस्त करून लिहा.
1. चुकीचे विधान: चंद्र सूर्याभोवती प्रदक्षिणा घालतो.
योग्य विधान: चंद्र पृथ्वीभोवती प्रदक्षिणा घालतो आणि अप्रत्यक्षपणे सूर्याभोवती फिरतो.

2. चुकीचे विधान: पौर्णिमेस चंद्र, सूर्य व पृथ्वी असा क्रम असतो.
योग्य विधान: पौर्णिमेस सूर्य, पृथ्वी व चंद्र असा क्रम असतो.

3. चुकीचे विधान: पृथ्वीची परिभ्रमण कक्षा व चंद्राची परिभ्रमण कक्षा एकाच पातळीत आहे.
 योग्य विधान: पृथ्वीची व चंद्राची परिभ्रमण कक्षा थोड्या कोनात असल्यामुळे त्या नेहमी एकाच पातळीत नसतात.

4. चुकीचे विधान: चंद्राच्या एका परिभ्रमण काळात चंद्राची कक्षा पृथ्वीच्या कक्षेशी एकदाच छेदते.
योग्य विधान: चंद्र आपल्या प्रत्येक प्रदक्षिणेदरम्यान पृथ्वीच्या परिभ्रमण प्रतलाला दोन वेळा छेदतो.

5. चुकीचे विधान: सूर्यग्रहण उघड्या डोळ्यांनी पाहणे योग्य आहे.
योग्य विधान: सूर्यग्रहण उघड्या डोळ्यांनी पाहणे धोकादायक आहे; त्यामुळे विशेष गॉगल्स किंवा काळ्या काचेचा वापर करावा.

6. चुकीचे विधान: चंद्र पृथ्वीशी उपभू स्थितीत असताना कंकणाकृती सूर्यग्रहण होते.
योग्य विधान: चंद्र पृथ्वीशी अपभू स्थितीत असताना कंकणाकृती सूर्यग्रहण होते.

प्रश्न 2: योग्य पर्याय निवडा.
(1) सूर्यग्रहण:

उत्तर: (आ) 🔵 ⚫ ☀️
स्पष्टीकरण:
सूर्यग्रहणाच्या वेळी चंद्र पृथ्वी आणि सूर्याच्या मध्ये येतो, त्यामुळे सूर्य पूर्ण किंवा अंशतः झाकला जातो. दिलेल्या पर्यायांपैकी (आ) पर्याय हा योग्य आहे कारण त्यात चंद्र (⚫) सूर्याच्या (☀️) समोर दिसत आहे, जे सूर्यग्रहणाचे वास्तव चित्र दर्शवते.

(2) कंकणाकृती सूर्यग्रहणाच्या वेळी दिसणारे सूर्यबिंब:

उत्तर: (आ)
स्पष्टीकरण:
कंकणाकृती सूर्यग्रहण (Annular Solar Eclipse) घडते तेव्हा चंद्र सूर्याच्या समोर येतो, पण तो पूर्णपणे सूर्य झाकू शकत नाही कारण चंद्र पृथ्वीपासून जरा लांब असतो. त्यामुळे सूर्याचा मध्यभाग झाकला जातो, पण बाहेरचा भाग चमकदार कड्यासारखा दिसतो. पर्याय (आ) हा योग्य आहे कारण त्यात सूर्याच्या भोवती एक प्रकाशाचा वर्तुळ (कंकण) दिसत आहे.

(3) चंद्राची अपभू स्थिती:

उत्तर: (आ)
स्पष्टीकरण:

• चंद्र पृथ्वीभोवती दीर्घवृत्ताकृती (Elliptical) कक्षेत फिरतो.
• अपभू (Apogee) म्हणजे चंद्राचा पृथ्वीपासून सर्वाधिक दूर असलेला बिंदू.
• दिलेल्या पर्यायांमध्ये, (आ) पर्याय योग्य आहे कारण त्यामध्ये चंद्र पृथ्वीपासून सर्वाधिक दूर स्थितीत आहे.

म्हणून चंद्राची अपभू स्थिति दर्शवणारा योग्य पर्याय (आ) आहे.

प्रश्‍न 3. पुढील तक्ता पूर्ण करा.

प्रश्न 4: उत्तरे लिहा.
1. दर अमावास्या व पौर्णिमेस चंद्र, पृथ्वी, सूर्य एका सरळ रेषेत का येत नाहीत?
उत्तर: चंद्राची परिभ्रमण कक्षा पृथ्वीच्या परिभ्रमण कक्षेशी सुमारे 5° कोन करते, त्यामुळे चंद्र, पृथ्वी व सूर्य नेहमी एका सरळ रेषेत येत नाहीत.

2. खग्रास सूर्यग्रहण होत असताना पृथ्वीवर खंडग्रास सूर्यग्रहणही का अनुभवास येते?
उत्तर: खग्रास सूर्यग्रहण फक्त त्या भागात होते जिथे चंद्राची पूर्ण सावली (umbra) पडते, पण त्याच्या बाजूला असलेल्या भागांमध्ये चंद्राची अर्धसावली (penumbra) असल्यामुळे तिथे खंडग्रास सूर्यग्रहण दिसते.

3. ग्रहणांविषयीचे गैरसमज दूर करण्यासाठी उपाय सुचवा.
उत्तर: ग्रहण हे निसर्गाचा एक भाग आहे आणि त्याला अंधश्रद्धेशी जोडू नये.
ग्रहणासंबंधी वैज्ञानिक माहिती शाळेत शिकवावी व लोकांमध्ये जनजागृती करावी.
ग्रहण पाहण्यासाठी योग्य उपकरणांचा वापर करावा.

4. सूर्यग्रहण पाहताना कोणती काळजी घ्याल?
उत्तर: सूर्यग्रहण उघड्या डोळ्यांनी पाहू नये, कारण त्यामुळे डोळ्यांना नुकसान होऊ शकते.
काळ्या काचांचा (solar filter) किंवा विशेष गॉगल्सचा वापर करावा.
पाण्यात किंवा आरशात सूर्यग्रहण पाहू नये.

5. उपभू स्थितीत कोणत्या प्रकारची सूर्यग्रहणे होतील?
उत्तर: उपभू स्थितीत खग्रास सूर्यग्रहण किंवा खंडग्रास सूर्यग्रहण होऊ शकते.