Notes For All Chapters – इतिहास Class 7
मराठ्यांचा स्वातंत्र्यसंग्राम
१. मराठ्यांचा स्वातंत्र्यसंग्राम म्हणजे काय?
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर मराठ्यांनी स्वराज्यासाठी मुघलांशी प्रदीर्घ लढा दिला. हा २७ वर्षांचा संघर्ष ‘मराठ्यांचा स्वातंत्र्यसंग्राम’ म्हणून ओळखला जातो. या लढाईत मराठ्यांचे नेतृत्व छत्रपती संभाजी महाराज, छत्रपती राजाराम महाराज आणि महाराणी ताराबाई यांनी केले.
२. छत्रपती संभाजी महाराज (इ.स. १६५७ – १६८९)
- संभाजी महाराज हे छत्रपती शिवाजी महाराजांचे पुत्र होते.
- शिवाजी महाराजांच्या निधनानंतर त्यांनी मुघलांशी लढा दिला.
- मुघल बादशहा औरंगजेबाने दक्षिणेत मोठे सैन्य पाठवले.
- संभाजी महाराजांनी अनेक शत्रूंशी एकाच वेळी संघर्ष केला.
- त्यांनी जंजिऱ्याच्या सिद्दी आणि पोर्तुगिजांविरुद्ध मोहिमा काढल्या.
- मात्र, संगमेश्वर येथे त्यांना पकडण्यात आले आणि औरंगजेबाने त्यांना अमानुषपणे ठार मारले (१६८९).
३. छत्रपती राजाराम महाराज (इ.स. १६७० – १७००)
- संभाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर राजाराम महाराज छत्रपती झाले.
- औरंगजेबाने रायगडाला वेढा दिला. यावेळी राजाराम महाराज जिंजी किल्ल्यावर गेले.
- जिंजी किल्ल्यावरून त्यांनी मराठ्यांचा लढा पुढे सुरू ठेवला.
- संताजी घोरपडे आणि धनाजी जाधव यांनी मुघलांवर जोरदार हल्ले केले.
- राजाराम महाराजांनी ११ वर्षे संघर्ष केला, पण १७०० साली सिंहगडावर त्यांचे निधन झाले.
४. महाराणी ताराबाई (इ.स. १६७५ – १७६१)
- राजाराम महाराजांच्या मृत्यूनंतर ताराबाईनी मराठ्यांचे नेतृत्व केले.
- त्यांनी मराठ्यांना एकत्र ठेवून मुघलांविरुद्ध संघर्ष सुरू ठेवला.
- त्यांनी गनिमी कावा वापरून औरंगजेबाच्या सैन्यावर हल्ले केले.
- त्यांनी संपूर्ण महाराष्ट्रात मुघलांविरुद्ध मोठा प्रतिकार उभारला.
- ताराबाईंच्या पराक्रमामुळे मराठ्यांनी स्वराज्य टिकवले.
५. औरंगजेबाचा मृत्यू आणि मराठ्यांचा विजय (इ.स. १७०७)
- २५ वर्षे संघर्ष केल्यानंतर औरंगजेबाचा अहमदनगर येथे मृत्यू झाला (१७०७).
- त्याच्या मृत्यूनंतर मुघल साम्राज्य कमजोर झाले.
- मराठ्यांनी नंतर हिंदुस्थानभर आपले वर्चस्व निर्माण केले.
६. स्वातंत्र्यसंग्रामाचे महत्त्व
- मराठ्यांनी मोठ्या धैर्याने आणि एकजुटीने स्वराज्याचे रक्षण केले.
- छत्रपती संभाजी, राजाराम महाराज आणि ताराबाई यांनी मुघलांना मोठी झुंज दिली.
- मराठ्यांनी गनिमी कावा आणि जलद हल्ले यांचा प्रभावी वापर केला.
- या संघर्षामुळे मराठे पुढे दिल्लीच्या तख्तावर नियंत्रण ठेवू शकले.
Leave a Reply