Notes For All Chapters – इतिहास Class 7
आदर्श राज्यकर्ता
१. स्वराज्य स्थापनेचा संघर्ष
शिवाजी महाराजांनी आदिलशाही, मुघल, सिद्दी आणि पोर्तुगीज यांच्याविरुद्ध संघर्ष करून स्वतंत्र स्वराज्य निर्माण केले. त्यासाठी त्यांना अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागले.
२. महत्त्वाचे प्रसंग:
- अफजलखान भेट: शिवाजी महाराजांनी धोकेबाज अफजलखानाला युक्तीने पराभूत केले.
- पन्हाळगडाचा वेढा: महाराज पन्हाळगडावर अडकले होते, पण शूर सैनिक शिवा काशिद यांच्या त्यागाने ते सुटू शकले.
- शायिस्ताखानावर छापा: शत्रूला धडा शिकवण्यासाठी लाल महालात धाडसी हल्ला केला.
- आग्र्याहून सुटका: औरंगजेबाने त्यांना आग्र्यात कैद केले, पण महाराजांनी हुशारीने सुटका करून घेतली.
३. महाराजांचे सहकारी आणि त्यांचे पराक्रम
शिवाजी महाराजांनी शूर आणि निष्ठावान सहकारी तयार केले.
- जिवा महाला – अफजलखानाच्या सैनिकाला ठार केले.
- शिवा काशिद – महाराजांसारखा वेष घालून बलिदान दिले.
- बाजीप्रभू देशपांडे – गाजीपूरच्या लढाईत प्राणार्पण केले.
- तानाजी मालुसरे – सिंहगड जिंकताना वीरमरण.
- हिरोजी फर्जंद आणि मदारी मेहेतर – आग्र्यातून सुटकेस मदत केली.
४. रयतेची काळजी
- महाराजांनी प्रजेच्या सुरक्षेसाठी विशेष लक्ष दिले.
- शत्रूच्या हल्ल्यांपासून रयतेला वाचवण्यासाठी देशमुखांना ताकीद दिली.
- सैनिकांना शेतकऱ्यांना त्रास न देण्याचे आदेश दिले.
५. लष्करविषयक धोरण
- शिस्तबद्ध सैन्य तयार केले.
- सैनिकांना वेळेवर वेतन देण्याची पद्धत सुरू केली.
- लढाईत शरण आलेल्यांना योग्य वागणूक दिली.
- मृत सैनिकांच्या कुटुंबाची काळजी घेतली.
६. धार्मिक सहिष्णुता
- महाराजांनी स्वराज्यातील सर्व धर्मीयांना समान वागणूक दिली.
- मशिदी व कुराण यांचा सन्मान केला.
- मुस्लिम सरदार आणि सैनिकांचा स्वराज्यात समावेश केला.
७. स्वातंत्र्याची प्रेरणा
शिवाजी महाराजांनी परकीय आणि अन्यायी सत्तांविरुद्ध संघर्ष केला. त्यांच्या कार्याने इतरांना स्वतंत्र राज्य उभारण्याची प्रेरणा दिली. छत्रसाल यांनी बुंदेलखंडात स्वतंत्र राज्य निर्माण केले.
८. महाराजांचे महान व्यक्तिमत्त्व
- महाराज बुद्धिमान, धाडसी आणि दयाळू होते.
- प्रजेची काळजी करणारे, न्यायप्रिय आणि आदर्श नेता होते.
- शिस्तप्रिय लष्करी धोरण आणि कुशल प्रशासन त्यांनी राबवले.
- स्त्रियांबद्दल सन्मान आणि पर्यावरण संरक्षणावरही भर दिला.
९. ऐतिहासिक महत्त्व
शिवाजी महाराज केवळ महाराष्ट्राचेच नव्हे, तर संपूर्ण भारतासाठी प्रेरणास्थान आहेत. लोकमान्य टिळकांनी शिवजयंती उत्सव सुरू केला, आणि अनेक कवींनी त्यांच्या कार्यावर कविता रचल्या.
Leave a Reply