इतिहास Notes Class 7 Chapter 11 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

Notes For All Chapters – इतिहास Class 7

राष्ट्ररक्षक मराठे

१. नानासाहेब पेशवे आणि उत्तरेतील परिस्थिती

• बाजीराव पेशव्यांच्या मृत्यूनंतर त्यांचा मुलगा बाळाजी बाजीराव (नानासाहेब) पेशवा झाला.
• त्यावेळी दिल्लीमध्ये नादिरशाहाच्या आक्रमणामुळे अराजकता होती.
• मराठ्यांनी उत्तर भारतात आपली सत्ता स्थिर करण्यासाठी प्रयत्न केले.

२. अफगाणांशी संघर्ष आणि अहमदशाह अब्दाली

• अफगाणिस्तानचा राजा अहमदशाह अब्दाली याला भारतातील संपत्तीचे आकर्षण होते.
• १७५१ मध्ये त्याने पंजाबवर आक्रमण केले.
• दिल्लीचा मुघल बादशहा मराठ्यांकडून मदत घेऊ इच्छित होता.
• मराठ्यांनी मुघल बादशहाशी करार केला आणि दिल्लीच्या संरक्षणासाठी फौजा पाठवल्या.
• या करारानुसार मराठ्यांना पंजाब, मुलतान, अजमेर, आग्रा आणि रोख रक्कम मिळणार होती.

३. मराठ्यांचा विजय – अटकेपर्यंत मोहीम

• अब्दालीच्या सैन्याला मराठ्यांनी दिल्ली आणि पंजाबमधून पळवून लावले.
• मराठे १७५८ मध्ये अटकेपर्यंत पोहोचले आणि तिथे आपला ध्वज फडकवला.
• अटक आणि पेशावर जिंकल्यानंतर मराठ्यांनी संपूर्ण उत्तर भारतावर वर्चस्व मिळवले.

४. पानिपतची लढाई (१७६१) आणि परिणाम

• अहमदशाह अब्दालीने रोहिल्यांच्या मदतीने भारतावर पुन्हा आक्रमण केले.
• १७६१ मध्ये पानिपत येथे मोठी लढाई झाली.
• मराठ्यांचे सेनापती: सदाशिवरावभाऊ आणि विश्वासराव
• युद्धात विश्वासराव ठार झाला आणि मराठ्यांचा पराभव झाला.
• मराठ्यांची मोठी हानी झाली आणि महाराष्ट्रातील अनेक घरांतून तरुण गारद झाले.

५. माधवराव पेशवे आणि मराठ्यांचा पुनरुत्थान

• नानासाहेब पेशव्यांच्या मृत्यूनंतर माधवराव पेशवे झाले.
• त्यांनी हैदरअली आणि निजाम यांचा पराभव केला.
• त्यांनी उत्तरेत पुन्हा मराठ्यांचे वर्चस्व प्रस्थापित केले आणि दिल्लीतील बादशहाला मराठ्यांच्या आश्रयात ठेवले.

६. महत्त्वाचे व्यक्तीमत्व आणि त्यांचे योगदान

७. पानिपतच्या लढाईनंतरची परिस्थिती

• मराठ्यांचा मोठा पराभव झाला असला तरी अबदालीने पुन्हा भारतावर आक्रमण केले नाही.
• मराठ्यांनी पुन्हा उत्तरेत सत्ता स्थिर केली आणि दिल्लीच्या मुघल बादशहाला आपल्या आश्रयात घेतले.
• पुढे जाऊन इंग्रजांशी संघर्ष सुरू झाला आणि मराठ्यांनी स्वातंत्र्यासाठी लढा सुरू केला.

८. निष्कर्ष

• मराठे फक्त महाराष्ट्रापुरते मर्यादित नव्हते, तर त्यांनी संपूर्ण भारताच्या रक्षणासाठी लढा दिला.
• त्यांनी दिल्ली, पंजाब आणि अटकेपर्यंत स्वराज्य स्थापन करण्यासाठी प्रयत्न केले.
• जरी पानिपतच्या लढाईत त्यांना पराभव पत्करावा लागला, तरी मराठ्यांनी पुन्हा सावरून उत्तरेत सत्ता प्रस्थापित केली.