भूगोल Question Answers Class 7 Chapter 8 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

Questions Answers For All Chapters – भूगोल Class 7

ॠतुनिर्मिती

स्वाध्याय

प्रश्न 1: अचूक पर्याय निवडून उत्तरे लिहा. विधाने पूर्ण करा.
1. सूर्याचे भासमान भ्रमण होते, म्हणजेच –
उत्तर: (आ) सूर्य वर्षभरात उत्तरेकडे व दक्षिणेकडे सरकत असल्याचा भास होतो.

2. पृथ्वीचा आस कललेला नसता, तर –
उत्तर: (इ) पृथ्वीवर वेगवेगळ्या अक्षवृत्तांच्या भागात वर्षभर हवामान तेच राहिले असते.

3. 21 जून व 22 डिसेंबर हे अयनदिन आहेत, कारण –
उत्तर: (अ) 21 जूनला सूर्य कर्कवृत्तावरून दक्षिणेकडे, तर 22 डिसेंबरला मकरवृत्तावरून उत्तरेकडे मार्गस्थ होतो.

4. पृथ्वीचे सूर्याभोवती परिभ्रमण व कललेला आस यांच्या एकत्रित परिणामामुळे ऋतूंची निर्मिती होते –
उत्तर: (अ) उन्हाळा, पावसाळा, परतीचा मॉनसून, हिवाळा.

प्रश्न 2: पुढील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.
1. उत्तर गोलार्धात ऋतूंची निर्मिती कशामुळे होते?
उत्तर: उत्तर गोलार्धात ऋतूंची निर्मिती पृथ्वीच्या परिभ्रमणामुळे आणि तिच्या कललेल्या अक्षामुळे होते. पृथ्वीच्या झुकलेल्या अक्षामुळे सूर्यकिरणांचा कोन वेगवेगळ्या ऋतूंमध्ये बदलतो आणि यामुळे वेगवेगळे ऋतू तयार होतात.

2. संपात स्थितीत पृथ्वीवरील दिनमान कसे असते?
उत्तर: संपात स्थितीत (21 मार्च आणि 23 सप्टेंबर) पृथ्वीवरील सर्व ठिकाणी दिवस आणि रात्र समान म्हणजेच 12-12 तासांच्या असतात.

3. विषुववृत्तीय भागात ऋतूंचा प्रभाव का जाणवत नाही?
उत्तर: विषुववृत्तीय भागात वर्षभर सूर्यकिरण लंबरूप पडतात, त्यामुळे तापमानात फारसा बदल होत नाही. त्यामुळे तेथे थेट ऋतूंचा प्रभाव जाणवत नाही.

4. दक्षिणायनात अंटार्क्टिकवृत्तापासून दक्षिण ध्रुवाच्या दरम्यान सूर्य 24 तासांपेक्षा अधिक काळ का पाहता येतो?
उत्तर: पृथ्वीचा अक्ष कललेला असल्यामुळे दक्षिणायनात (22 जून ते 22 डिसेंबर) दक्षिण ध्रुवावर सूर्य 24 तास दिसतो. या काळात सूर्याचे किरण सतत त्या भागात पडत असल्याने तिथे ‘मध्यरात्रीचा सूर्य’ दिसतो.

5. पेंग्विन ही प्रजाती उत्तर ध्रुवावर नसण्याचे कारण काय असेल?
उत्तर: पेंग्विन प्रजाती अत्यंत थंड हवामानासाठी अनुकूल आहेत, परंतु ते दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशात राहतात कारण तेथे त्यांच्या राहण्यायोग्य परिस्थिती आहे. उत्तर ध्रुवीय प्रदेशात असे वातावरण नाही, म्हणून तिथे पेंग्विन आढळत नाहीत.

प्रश्न 3: खालील विधानांतील चुका दुरुस्त करून विधाने पुन्हा लिहा.
1. चूक: पृथ्वीच्या परिभ्रमण कालानुसार गती कमी-अधिक होत असते.
   बरोबर: पृथ्वीच्या परिभ्रमणाचा वेग कायम असतो, परंतु परिभ्रमण कक्षेतील स्थितीनुसार सूर्यापासूनचे अंतर बदलते.

2. चूक: आपण उत्तर गोलार्धातून पाहिले असता आपणांस सूर्याचे भासमान भ्रमण झालेले दिसते.
    बरोबर: पृथ्वी फिरत असल्यामुळे सूर्य भासमानपणे पूर्वेकडून पश्चिमेकडे फिरतो असे दिसते.

3. चूक: विषुवदिनाच्या तारखा प्रत्येक वर्षी बदलत असतात.
    बरोबर: विषुवदिनाच्या तारखा (21 मार्च व 23 सप्टेंबर) दरवर्षी साधारण त्या दिवशीच येतात.

4. चूक: उत्तर कॅनडामध्ये सप्टेंबर ते मार्च हा उन्हाळ्याचा कालावधी असतो.
    बरोबर: उत्तर कॅनडामध्ये सप्टेंबर ते मार्च हा हिवाळ्याचा कालावधी असतो.

5. चूक: दक्षिण आफ्रिकेत जेव्हा उन्हाळा असतो, तेव्हा ऑस्ट्रेलियात हिवाळा असतो.
   बरोबर: दक्षिण आफ्रिकेत व ऑस्ट्रेलियात एकाच वेळी उन्हाळा किंवा हिवाळा असतो कारण ते एकाच गोलार्धात आहेत.

6. चूक: वसंत संपात व शरद संपात स्थितीत दिनमान लहान असते.
   बरोबर: वसंत संपात व शरद संपात स्थितीत दिनमान आणि रात्रमान समान असते.