भूगोल Question Answers Class 7 Chapter 4 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

Questions Answers For All Chapters – भूगोल Class 7

हवेचा दाब

स्वाध्याय

प्रश्न 1: कारणे द्या:
1. हवेचा दाब उंचीनुसार कमी होतो.
उत्तर: भूपृष्ठाच्या जवळ हवेतील घटक जसे धूलिकण, वायू आणि बाष्पाचे प्रमाण जास्त असते.
जसजसे उंची वाढते, तसतसे हवामान विरळ होते आणि हवेचा दाब कमी होतो.
गुरुत्वाकर्षणामुळे हवा भूपृष्ठाच्या जवळ ओढली जाते, त्यामुळे समुद्रसपाटीवर हवेचा दाब जास्त असतो आणि उंच ठिकाणी कमी असतो.

2. हवादाब पट्ट्यांचे आंदोलन होते.
उत्तर: सूर्याच्या उत्तरायण व दक्षिणायनाच्या प्रक्रियेने तापमान बदलते.
तापमान बदलल्याने हवेचा दाबही बदलतो आणि हवेचे दाबपट्टे थोडेसे हलतात.
हवेच्या गरम आणि थंड होण्याच्या प्रक्रियेमुळे हे दाबपट्टे थोड्या प्रमाणात उत्तरेकडे किंवा दक्षिणेकडे सरकतात.

प्रश्न 2: खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा:
1. हवेच्या दाबावर तापमानाचा कोणता परिणाम होतो?
उत्तर: ज्या भागात तापमान जास्त असते, तेथे हवेचा दाब कमी असतो.
गरम हवा हलकी होते आणि वर जाते, त्यामुळे त्या भागात कमी दाबाचा पट्टा तयार होतो.
थंड प्रदेशात हवा जड होते आणि खाली जमते, त्यामुळे त्या भागात जास्त दाबाचा पट्टा निर्माण होतो.

2. उपध्रुवीय भागात कमी दाबाचा पट्टा का निर्माण होतो?
उत्तर: पृथ्वीच्या घर्षण कमी असलेल्या पृष्ठभागामुळे आणि परिवलनाच्या गतीमुळे या भागातील हवा बाहेर फेकली जाते.
त्यामुळे 55° ते 65° अक्षवृत्तांदरम्यान हवेचा कमी दाबाचा पट्टा तयार होतो.

प्रश्न 3: टिपा लिहा:
मध्य अक्षवृत्तीय जास्त दाबाचे पट्टे:
उत्तर: विषुववृत्तीय भागातील गरम हवा वर जाऊन थंड होते आणि जड बनते.
ही थंड झालेली हवा 25° ते 35° अक्षवृत्तांदरम्यान जमिनीच्या दिशेने खाली येते.
परिणामी त्या भागात जास्त दाबाचा पट्टा तयार होतो.
हा भाग कोरडा असल्याने येथे वाळवंट तयार होतात.

हवेच्या दाबाचे क्षितिजसमांतर वितरण:
उत्तर: पृथ्वीच्या विषुववृत्तापासून ध्रुवांकडे जाणाऱ्या अक्षांवर हवेचा दाब कमी-जास्त प्रमाणात बदलतो.
यामुळे हवेच्या कमी आणि जास्त दाबाचे पट्टे निर्माण होतात.
हे पट्टे काही प्रमाणात सूर्याच्या उत्तरायण आणि दक्षिणायनामुळे सरकतात.

प्रश्न 4: गाळलेल्या जागी कंसातील योग्य पर्याय लिहा.

1. हवा उंच गेल्यावर विरळ होते. (दाट, विरळ, उष्ण, दमट)
2. हवेचा दाब मिलिबार यापरिमाणात सांगतात.(मिलिबार, मिलीमीटर, मिलिलिटर, मिलिग्रॅम)
3. पृथ्वीवर हवेचा दाब असमान आहे. (समान, असमान, जास्त, कमी)
4. 5° उत्तर व 5° दक्षिण अक्षवृत्तांदरम्यान विषुववृत्तीय कमी दाबाचा पट्टा आहे.(विषुववृत्तीय कमी, धुव्रीय जास्त, उपधुव्रीय
   कमी, मध्य अक्षवृत्तीय जास्त)

प्रश्न 5: 30° अक्षवृत्तापाशी जास्त दाबाचा पट्टा कसा तयार होतो? तो भाग वाळवंटी का असतो?
उत्तर: विषुववृत्तीय भागातील गरम हवा वर जाऊन थंड होते आणि जड होते.
ही थंड झालेली हवा 30° अक्षवृत्ताच्या दरम्यान खाली येते, त्यामुळे तिथे जास्त दाबाचा पट्टा तयार होतो.
या भागात कमी आर्द्रता असते आणि कोरडी हवा असते, त्यामुळे येथे वाळवंट तयार होतात.

प्रश्न 6: हवेचे दाबपट्टे दर्शवणारी सुबक आकृती काढून नावे द्या.
उत्तर: (यासाठी पृथ्वीवरील वेगवेगळ्या दाबपट्ट्यांचे चित्र काढावे आणि त्यावर विषुववृत्तीय कमी दाब पट्टा, मध्य अक्षवृत्तीय जास्त दाब पट्टा, उपध्रुवीय कमी दाब पट्टा, ध्रुवीय जास्त दाब पट्टा अशी नावे लिहावी.)