भूगोल Notes Class 7 Chapter 11 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

Notes For All Chapters – भूगोल Class 7

समोच्च रेषा नकाशा आणि भूरूपे

1. समोच्च रेषा म्हणजे काय?
समोच्च रेषा म्हणजे नकाशात समान उंची असलेल्या ठिकाणांना जोडणाऱ्या रेषा असतात.
या रेषांमुळे भूभागाच्या उंचसखलतेची कल्पना करता येते.

2. समोच्च नकाशाचा उपयोग कोणाला होतो?
गिर्यारोहक – डोंगर चढण्यासाठी योग्य मार्ग शोधण्यासाठी.
शेतकरी – शेतीसाठी योग्य जमीन निवडण्यासाठी.
संरक्षण दल व सैनिक – प्रदेशाचा अभ्यास करण्यासाठी.
पर्यटक – डोंगरदऱ्या, नद्या आणि प्रवासाच्या मार्गाची माहिती मिळवण्यासाठी.

3. समोच्च रेषा पाहून काय समजते?
जर रेषा जवळ-जवळ असतील, तर उतार तीव्र (तिरका) असतो.
जर रेषा लांब-लांब असतील, तर उतार सौम्य (हळू उतरणारा) असतो.
जास्तीत जास्त आणि किमान उंची समजू शकते.

4. भूपृष्ठावर दिसणारी भूरूपे
डोंगर (Mountain) – उंच आणि तासलेले भूभाग.
पठार (Plateau) – सपाट आणि उंच भूभाग.
खोरी (Valley) – दोन डोंगरांमध्ये खोलगट भाग.
सपाट प्रदेश (Plain) – समतल आणि कमी उंचीचा भाग.

5. शेतकऱ्यांना समोच्च नकाशाचा कसा उपयोग होतो?
योग्य ठिकाणी पाणी अडवण्यासाठी मदत होते.
कोणत्या भागात शेती करावी हे समजू शकते.
उताराच्या दिशेने नाल्या किंवा तळी बांधता येतात.

6. भूपृष्ठाच्या उंचीचे मोजमाप कसे करतात?
समुद्रसपाटीपासून उंची मोजली जाते.
नकाशात समोच्च रेषा वापरून उंची दाखवली जाते.
उंच भाग गडद रंगात आणि सपाट भाग हलक्या रंगात दाखवला जातो.

7. समोच्च रेषांचे वैशिष्ट्ये
या रेषा कधीच एकमेकांना छेदत नाहीत.
एका भागात अनेक समोच्च रेषा असू शकतात.
उंचीचे बदल दाखवण्यासाठी ठराविक अंतर ठेऊन रेषा आखतात.