मराठी “बालभारती” Notes Chapter 4 श्रावणमास Class 7 Balbharati Maharashtra Board Marathi Medium

Notes For All Chapters – बालभारती Class 7

१. श्रावणमासाचा परिचय:

• श्रावण महिना हा पावसाळ्यातील एक महत्त्वाचा महिना आहे.
• या महिन्यात निसर्ग सर्वत्र हिरवीगार दिसतो.
• पाऊस आणि ऊन यांचा खेळ सतत सुरू असतो.

२. निसर्गाचे वर्णन:

• झाडे हिरवीगार होऊन सुंदर दिसतात.
• आकाशात इंद्रधनुष्याचे गोफ विणल्यासारखे वाटते.
• झाडांच्या शेंड्यावर कोवळे ऊन पडते, ज्यामुळे दृश्य अधिक सुंदर दिसते.
• हरिणं पाडसांसह कुरणात बागडत असतात.
• पक्षी भिजलेले पंख सावरताना दिसतात.
• गाई, बैल कुरणात चरत असतात आणि गुराखी गाणी म्हणत फिरतात.

३. फुलांचा सुगंध आणि उत्सव:

• केवडा, चंपक, पारिजात यासारखी फुलं फुलतात आणि सृष्टीला सुगंधित करतात.
• मुली फुलं वेचून माळ तयार करतात.
• सगळीकडे आनंददायी वातावरण असते.

४. कवितेत आलेली महत्त्वाची वर्णने:

• क्षणात पाऊस येतो आणि क्षणात ऊन पडते.
• सायंकाळच्या वेळेस आकाश सुंदर संध्यारंगांनी रंगलेले दिसते.
• पावसाच्या सरांमुळे सृष्टी ताजीतवानी होते.

५. श्रावण महिन्याची वैशिष्ट्ये:

• सृष्टीचे सौंदर्य: पावसामुळे सृष्टीत नवचैतन्य येते.
• फुलांचा महिमा: फुलांच्या सुवासाने सारा परिसर दरवळतो.
• धार्मिक आणि आनंददायी वातावरण: लोक मंदिरांमध्ये जातात, फुलांच्या माळा वाहतात, आणि श्रावण गीतांचा आनंद घेतात.

६. कवी बालकवी यांची वैशिष्ट्ये:

• बालकवी (त्र्यंबक बापूजी ठोमरे) हे निसर्गकवी म्हणून प्रसिद्ध आहेत.
• त्यांच्या कवितांमध्ये निसर्गाच्या सौंदर्याचे जिवंत वर्णन आढळते.
• ‘बालकवींची कविता’ हा त्यांचा प्रसिद्ध काव्यसंग्रह आहे.

७. कवितेतील महत्त्वाचे मुद्दे:

1. पावसाळ्यात सृष्टी हिरवीगार होते.
2. पाऊस, ऊन, आणि इंद्रधनुष्य यांचा खेळ निसर्गाला देखणा बनवतो.
3. जनावरं आणि पक्ष्यांचं नैसर्गिक जीवन कवितेत सुरेखपणे मांडलं आहे.
4. फुलांचा सुवास आणि मुलींची फुलं वेचण्याची लगबग आनंददायी वातावरण निर्माण करते.

८. मुख्य शब्दसंग्रह:

• इंद्रधनुष्य: पावसाळ्यात दिसणारा रंगीबेरंगी कमान.
• संध्याराग: सायंकाळच्या वेळी आकाशातील रंगसंगती.
• हरिण: पावसाळ्यात कुरणात बागडणारे प्राणी.
• बलाकमाला: आकाशात उडणाऱ्या पक्ष्यांचा समूह.
• सुर्वणचंपक: सुवासिक फुलं जी श्रावणात फुलतात.

९. श्रावण आणि वैशाख यांतील फरक:

१०. कवितेतील प्रमुख ओळींचा भावार्थ:

• श्रावणमासी हर्ष मानसी हिरवळ दाटे चोहिकडे: पावसामुळे सृष्टी आनंदाने भरून जाते.
• क्षणात येते सरसर शिरवे क्षणात फिरुनी ऊन पडे: पावसाळ्यातील पावसाचा आणि उन्हाचा खेळ.
• सुंदर हरिणी हिरव्या कुरणी निजबाळांसह बागडती: हरिणं आपल्या पाडसांसह कुरणात बागडत असतात, हा दृश्य मनाला आनंद देतो.

११. उपक्रम:

• बालकवींच्या आणखी निसर्गकविता शोधून वाचणे.
• कवितेतील शब्दांवर आधारित नवीन शब्द तयार करणे.
• श्रावण महिन्यातील निसर्ग निरीक्षण करणे आणि अनुभव लिहिणे.