मराठी “बालभारती” Notes Chapter 3 “तोेडणी” Class 7 Balbharati Maharashtra Board Marathi Medium

Notes For All Chapters – बालभारती Class 7

लेखक परिचय: दत्तात्रय विरकर (१९६५) यांनी कथा व कवितांद्वारे ग्रामीण भागातील वास्तववादी जीवन उलगडून दाखवले आहे. त्यांच्या “तोडणी” व “वाटणी” या कथांमध्ये ऊसतोडणी कामगारांच्या समस्या आणि जीवनाचा वेध घेतला आहे.

कथेचा विस्तृत सारांश:

1. कथानकाची पार्श्वभूमी:

• ही कथा ऊसतोडणीसाठी स्थलांतरित झालेल्या एका कुटुंबाच्या जीवनावर आधारित आहे.
• ऊसतोडणी मजुरांचे हाल, त्यांची आर्थिक परिस्थिती, आणि त्यातून निर्माण होणारे जीवनाचे संघर्ष कथेच्या माध्यमातून प्रभावीपणे व्यक्त झाले आहेत.

2. मुख्य पात्रे:

• वसंत: शिक्षणाची तळमळ असलेला ऊसतोडणी कामगाराचा मुलगा.
• मीरा: वसंताची बहीण, जिच्या शिक्षणावरही परिस्थितीमुळे मर्यादा आल्या आहेत.
• तारा: वसंताची आई, जी मुलांच्या शिक्षणाबाबत आग्रही आहे.
• शंकर: वसंताचा वडील, जो कुटुंबासाठी कष्ट करत असतो पण परिस्थितीमुळे मुलांचे शिक्षण सोडावे लागते.

3. घडामोडींचा क्रम:

• मजूर कुटुंब गाव सोडून परक्या ठिकाणी स्थलांतर करते.
• ऊसतोडणीच्या कामात संपूर्ण कुटुंब सहभागी होते, पण वसंताच्या मनात शाळेची ओढ आहे.
• वसंताला रस्त्यावर “तमसो मा ज्योतिर्गमय” हे वाक्य सापडते आणि तो त्याचा अर्थ समजून घेतो.
• आई तारा आणि शेजारी लक्ष्मी वसंताच्या शिक्षणासाठी शंकरला पटवून देतात.
• अखेरीस वसंताला शाळेत जाण्याची परवानगी मिळते.

4. शेवटचा संदेश:

• शिक्षणामुळे अज्ञानरूपी अंधकार दूर होतो आणि जीवनात प्रगतीचा प्रकाश येतो.

प्रमुख मुद्दे:

1. ऊसतोडणी मजुरांचे जीवन:

• मजुरांना दुसऱ्या गावात स्थलांतर करावे लागते.
• त्यांच्या राहणीमानाची सोय अत्यंत साधी व तात्पुरती असते.
• त्यांची दिवसाची सुरुवात कष्टाने होते आणि दिवसभर ऊस तोडणे हा त्यांच्या उपजीविकेचा मुख्य आधार असतो.

2. शिक्षणाविषयीची ओढ:

• वसंताच्या मनात शिक्षण घेण्याची तीव्र इच्छा असूनही तो परिस्थितीमुळे शाळेत जाऊ शकत नाही.
• “तमसो मा ज्योतिर्गमय” या वाक्याचा अर्थ त्याला शिक्षणाचे महत्त्व पटवून देतो.

3. संघर्ष आणि बदल:

• वसंताची आई आणि शेजारीण लक्ष्मी वसंताच्या शिक्षणासाठी शंकरला पटवतात.
• शेवटी वसंताला शाळेत जाण्याची परवानगी मिळते, आणि त्याच्या शिक्षणाचा प्रवास सुरू होतो.

4. “तमसो मा ज्योतिर्गमय” चा अर्थ:

• अंधारातून प्रकाशाकडे जाणे म्हणजे अज्ञान दूर करून ज्ञान प्राप्त करणे.
• शिक्षणामुळे जीवनात स्थिरता आणि उन्नती साधता येते.

शब्दावली:

ऊसतोडणी: ऊस तोडण्याचे काम करणारे मजूर.

तमसो मा ज्योतिर्गमय: अंधारातून प्रकाशाकडे जाण्याचा संदेश देणारे संस्कृत वाक्य.

मोळी: ऊस बांधण्याचा गट.

साळा: शाळा (ग्रामीण बोलीतील शब्द).