मराठी “बालभारती” Notes Chapter 17 थेंब आज हा पाण्याचा Class 7 Balbharati Maharashtra Board Marathi Medium

Notes For All Chapters – बालभारती Class 7

कवितेचा सारांश:

सुनंदा भावसार यांनी या कवितेत पाण्याचे महत्त्व सांगितले आहे. पाणी म्हणजेच जीवनाचा आधार आहे. कवयित्री पावसाच्या थेंबांना “आभाळातील मोती” म्हणतात, कारण त्याच्यामुळे जीवन फुलते. पाण्याशिवाय माणसाचे जीवन शक्य नाही. मात्र, माणसाला त्याचे महत्त्व लक्षात येत नाही. तिजोरीत नाणे साठवण्याच्या वेड्या प्रवृत्तीप्रमाणे माणूस पाणी साठवण्याचा विचार करत नाही. कवयित्रीने पर्यावरणाचा दृष्टिकोन बदलण्याचा संदेश दिला आहे.

कवितेतील महत्त्वाचे मुद्दे:

1. पाण्याचे महत्त्व:
   • पाणी ही निसर्गाची सर्वात अमूल्य देणगी आहे.
   • पावसाचा थेंब जमिनीत पडून धान्य पिकवतो.
2. निसर्गाची शिकवण:
   • निसर्गाला आपले महत्त्व कळते, पण माणसाला ते कळत नाही.
   • माणसाने निसर्गाकडून प्रेरणा घ्यावी आणि पाण्याचा योग्य वापर करावा.
3. पाणी बचतीचा संदेश:
   • पाण्याचा संचय करणे गरजेचे आहे.
   • सोन्यासारखे मोल पाण्याला आहे, पण माणसाला त्याचे भान नाही.
4. दृष्टिकोन बदलण्याचा सल्ला:
   • कवयित्रीने निसर्गाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन बदलायला सांगितले आहे.
   • पाणी वाचवले नाही, तर भविष्यात मोठ्या समस्या निर्माण होऊ शकतात.

प्रश्नोत्तरे:

प्र. 1: कवयित्रीने असे का म्हटले?

1. या मोत्यांचा (पाण्याचा) संचय कर:
   कारण पाणी अमूल्य आहे, आणि त्याचा संचय केल्याशिवाय जीवन शक्य नाही.
2. निसर्गाला जे कळते ते माणसाला का कळत नाही?
   निसर्गाला पाण्याचे महत्त्व कळते आणि तो ते योग्य प्रकारे वापरतो. पण माणूस स्वार्थी आहे आणि निसर्गाच्या मोलाला दुय्यम स्थान देतो.

प्र. 2: खाली दिलेल्या अर्थाच्या ओळी कवितेतून शोधा.

1. आकाशातून पडणाऱ्या पावसाच्या थेंबाने धान्य पिकते.
   ओळ: आभाळातील ह्या मोत्याने, मातीमधुनी पिकती मोती.
2. मनुष्य खणखणत वाजणाऱ्या नाण्यांचा तिजोरीत संग्रह करतो.
   ओळ: संचय करता तिजोरीतल्या, खणखणत्या त्या नाण्यांचा.
3. निसर्गाचे मोल न जाणणे हे स्वतःला फसवण्यासारखे आहे.
   ओळ: कशास ऐसा वेडाचाळा, स्वतः होऊनी ठगण्याचा.

प्र. 3: संकल्पना स्पष्ट करा.

1. आभाळातील मोती:
   पावसाचे थेंब, जे जीवनासाठी अत्यावश्यक आहेत.
2. मातीतील मोती:
   पावसाच्या पाण्याने पिकणारे धान्य, जे मातीतील अमूल्य संपत्ती आहे.
3. मोत्यांचा संचय:
   पाणी साठवणे आणि त्याचा योग्य वापर करणे.
4. बहुमोल थेंब:
   पाण्याचा प्रत्येक थेंब अमूल्य आहे, आणि त्याचा योग्य उपयोग करणे आवश्यक आहे.

प्र. 4: ओळींतील विचार सांगा.

“तहानेसाठी सांग पुरे का घोट तुला रे सोन्याचा?”
सोन्याचा घोट तहानेला उपयोगी नाही, पण पाण्याचा एक थेंबही जीवन देऊ शकतो. यावरून पाण्याचे महत्व समजते.

प्र. 5: माणसाने निसर्गाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन बदलायला हवा.

माणसाने निसर्गाला विनाश करण्याऐवजी त्याचे रक्षण करायला हवे. निसर्गाच्या संसाधनांचा योग्य वापर करणे आणि त्यांचे संरक्षण करणे हेच आपले कर्तव्य आहे.

मिळालेला संदेश:

• पाणी वाचवा, जीवन वाचवा.
• निसर्गाच्या देणग्यांचे संरक्षण करा.
• पाण्याचा अपव्यय थांबवा.

शब्दार्थ:

1. मोल: अनमोल, बहुमोल.
2. मोती: मौल्यवान वस्तू, पाण्याचा थेंब.
3. संचय: साठवणूक, जतन करणे.