पदार्थ आपल्या वापरातील
स्वाध्याय
1. योग्य शब्द वापरून रिकाम्या जागा भरा:
(अ) व्हल्कनायझेशनमध्ये तयार होणारे रबर अपरिवर्तनीय पदार्थ आहे.
(आ) नैसर्गिक पदार्थांवर प्रक्रिया करून मानवनिर्मित पदार्थ तयार केले जातात.
(इ) न्यूयॉर्क व लंडन येथे नायलॉन हा कृत्रिम धागा तयार झाला.
(ई) रेयॉनला कृत्रिम रेशीम नावाने ओळखले जाते.
2. उत्तरे लिहा:
(अ) मानवनिर्मित पदार्थांची गरज का निर्माण झाली?
→ नैसर्गिक पदार्थ मर्यादित प्रमाणात मिळतात आणि सर्वांना उपलब्ध होत नाहीत, त्यामुळे मानवनिर्मित पदार्थ तयार करण्यात आले.
(आ) निसर्गातून कोणकोणते वनस्पतीजन्य व प्राणीजन्य पदार्थ मिळतात?
→ वनस्पतीजन्य पदार्थ – कापूस, ताग, लाकूड.→ प्राणीजन्य पदार्थ – लोकर, चामडे, रेशीम.
(इ) व्हल्कनायझेशन म्हणजे काय?
→ नैसर्गिक रबर गंधकासोबत गरम करून अधिक मजबूत आणि टिकाऊ करण्याच्या प्रक्रियेस व्हल्कनायझेशन म्हणतात.
(ई) नैसर्गिकरीत्या कोणत्या पदार्थांपासून धागे मिळतात?
→ कापूस, ताग, लोकर आणि रेशीम यांसारख्या पदार्थांपासून नैसर्गिक धागे मिळतात.
3. आमचे उपयोग काय आहेत?
(अ) माती – भांडी, विटा, बांधकामासाठी उपयोगी.
(आ) लाकूड – फर्निचर, दरवाजे, खिडक्या.
(इ) नायलॉन – मासेमारीची जाळी, दोरखंड, कपडे.
(ई) कागद – पुस्तके, वर्तमानपत्रे, नोटा.
(उ) रबर – टायर, चेंडू, पट्टे.
4. कागदनिर्मिती कशी केली जाते?
→ कागद बनवण्यासाठी पाइन वृक्षांचे लाकूड वापरले जाते. लाकडाचे तुकडे करून ते रसायनांसोबत भिजवले जातात. याचा लगदा करून रोलर्समधून लाटला जातो, कोरडा करून मोठ्या चादरी तयार केल्या जातात.
5. कारणे लिहा:
(अ) उन्हाळ्यात सुती कपडे वापरावेत.
→ सुती कपडे हलके आणि हवेशीर असतात, त्यामुळे घाम शोषून घेतात आणि शरीर थंड राहते.
(आ) पदार्थांचा वापर करण्यामागे काटकसर करावी.
→ नैसर्गिक संसाधने मर्यादित आहेत, त्यामुळे त्यांचा योग्य वापर करणे आवश्यक आहे.
(इ) कागद वाचवणे काळाची गरज आहे.
→ कागद झाडांपासून बनतो, त्यामुळे त्याचा काटकसरीने वापर केल्याने वृक्षतोड कमी होते आणि पर्यावरण वाचते.
(ई) मानवनिर्मित पदार्थांना जास्त मागणी आहे.
→ हे पदार्थ स्वस्त, टिकाऊ आणि मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध असल्याने त्यांचा उपयोग अधिक केला जातो.
(उ) कुथित मृदा हा नैसर्गिक पदार्थ आहे.
→ कारण तो निसर्गात नैसर्गिक प्रक्रियेमुळे तयार होतो आणि तो शेतीसाठी उपयुक्त आहे.
6. कसे मिळवतात याची माहिती मिळवा:
(१) लाख हा पदार्थ निसर्गातून कसा मिळवतात?
→ लाख हा पदार्थ विशिष्ट प्रकारच्या कीटकांनी तयार केला जातो आणि तो झाडांच्या फांद्यांवर सापडतो.
(२) मोती हे रत्न कसे मिळवतात?
→ मोती हे समुद्रातील शिंपल्यांमध्ये तयार होतात. शिंपले त्यांच्या शरीरात गेलेल्या कणांना थर देऊन मोती तयार करतात.
Leave a Reply