सामान्य विज्ञान Question Answers Chapter 5 Class 6 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

पदार्थ सभोवतालचे – अवस्था आणि गुणधर्म

स्वाध्याय

१. खालील परिच्छेदाचे काळजीपूर्वक वाचन करा. त्यात ज्या पदार्थांचा उल्लेख आलेला आहे कंसात त्यांच्या पुढे स्थायू, द्रव, वायू यांपैकी योग्य पर्याय लिहा.

सूर्यप्रकाश असलेल्या दिवशी पार्कमध्ये रिया आणि गार्गी चेंडू (_) बरोबर खेळत आहेत. गार्गीला तहान लागली म्हणून रियाने तिच्यासाठी नारळपाणी
(_) आणले. तेवढ्यात बारा (_) वाहू लागला आणि पाऊस (_) देखील पडू लागला. त्या पटकन घरात (_) आल्या. आपले कपडे (_) बदलले आणि आईने त्यांना एक-एक कप (_)गसरम दूध (_) प्यायला दिले.

1. स्थायू

2. द्रव

3. वायू

4. द्रव

5. स्थायू

6. स्थायू

7. द्रव

२. चर्चा करा:

अ. रिया तिच्याजवळ असलेल्या पाण्याच्या बाटलीतून थोडे पाणी दुसऱ्या बाटलीमध्ये ओतते. त्यामुळे पाण्याच्या आकारात काही बदल होईल का?

अ. जर रियाने एका बाटलीतून दुसऱ्या बाटलीत पाणी ओतले, तर त्याचा आकार बदलतो. पाणी भांड्याच्या आकारात बसते, त्यामुळे पाणी स्वतःचा ठराविक आकार ठेवत नाही.

आ. हलीमा एक लहान वाळूचा खडा जमिनीवरून उचलून पाण्याने भरलेल्या डिशमध्ये टाकते, तर त्या खड्याचा आकार बदलेल का?

आ. वाळूचा खडा पाण्यात टाकल्यावर त्याचा आकार बदलत नाही, कारण स्थायू पदार्थाचा स्वतःचा आकार कायम राहतो.

३. पुढील पदार्थांचे गुणधर्म नमूद करा.

पाणी – द्रव, पारदर्शक, विद्राव्य.

काच – कठीण, पारदर्शक.

खडू – ठिसूळ, विरघळत नाही.

लोखंडी गोळा – कठीण, विद्युतवाहक.

साखर – विद्राव्य, गोडसर.

मीठ – विद्राव्य, चवदार.

पीठ – मऊ, थोडेसे विद्राव्य.

कोळसा – काळा, ठिसूळ, जळणारा.

माती – ठिसूळ, विरघळत नाही.

पेन – कठीण, लेखनासाठी वापरला जातो.

शाई – द्रव, रंगीत.

साबण – विद्राव्य, स्वच्छतेसाठी उपयोगी.

४. संप्लवन म्हणजे काय?

संप्लवन म्हणजे स्थायू पदार्थाचे थेट वायूमध्ये रूपांतर होणे, द्रव अवस्था न येता.

उदाहरणे: कापूर, आयोडीन, ड्राय आइस, नाफ्थलीन गोळ्या.

५. कशापासून बनवतात ते सकारण लिहा.

• ऊस तोडण्याचा कोयता – लोखंड; कारण तो मजबूत व धारदार असतो.
• घरावर लागणारे पत्रे – अॅल्युमिनियम किंवा लोखंड; कारण ते गंजत नाहीत व टिकाऊ असतात.
• स्क्रू ड्रायव्हर – लोखंड आणि प्लास्टिक; कारण लोखंड टिकाऊ असते आणि प्लास्टिक हाताला गरम लागत नाही.
• पक्कड – लोखंड; कारण ते गरम पदार्थ पकडण्यासाठी मजबूत असते.
• विजेच्या तारा – तांबे किंवा अॅल्युमिनियम; कारण हे धातू चांगले विद्युतवाहक असतात.
• दागिने – सोने, चांदी, प्लॅटिनम; कारण हे धातू चमकदार आणि गंजत नाहीत.
• पातेले – स्टील, अॅल्युमिनियम, तांबे; कारण ते उष्णता चांगली वाहून नेतात.

६. असे केले तर काय होईल आणि का?

• खिळे प्लॅस्टिकचे बनवले – टिकणार नाहीत, कारण प्लास्टिक ठिसूळ आणि मऊ असते.
• घंटा लाकडाची बनवली – आवाज योग्य येणार नाही, कारण लाकूड नादमय नाही.
• पक्कडला रबर बसवले नाही – हात गरम होईल, कारण धातू उष्णता सहज वाहून नेतो.
• चाकू लाकडाचा तयार केला – धारदार होणार नाही, त्यामुळे तो काहीही कापू शकणार नाही.
• कुऱ्हाड रबराची बनवली – वापरता येणार नाही, कारण रबर मऊ असल्याने कठीण गोष्टी कापू शकणार नाही.

७. मी कोण?

• अ. तुमचा ताप मोजतो – तापमापक (थर्मामीटर).
• आ. माझ्याशिवाय गरम नाही, थंड नाही – उष्णता (Heat).
• इ. नाही मला आकार! – वायू.
• ई. पाण्यात विरघळतो, रॉकेलमध्ये विरघळत नाही – मीठ.

८. असे का झाले?

• अ. हिवाळ्यात खोबऱ्याचे तेल घट्ट झाले – कारण थंड हवामानात ते गोठते.
• आ. प्लेटमध्ये उघड्यावर ठेवलेले रॉकेल नाहीसे झाले – कारण ते बाष्पीभवन (वाफ होणे) होते.
• इ. एका कोपऱ्यात लावलेल्या अगरबत्तीचा वास दुसऱ्या कोपऱ्यात आला – कारण वायूचे प्रसरण (diffusion) होते.