सामान्य विज्ञान Question Answers Chapter 2 Class 6 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

सजीव सृष्टी

स्वाध्याय

१. खालील प्रश्नांची उत्तरे:

अ. वनस्पती आणि प्राणी यांमधील फरक स्पष्ट करा.

→ वनस्पती स्वतःचे अन्न तयार करतात, हालचाल करत नाहीत आणि वाढ आयुष्यभर चालते, तर प्राणी अन्नासाठी इतरांवर अवलंबून असतात, हालचाल करतात आणि ठराविक वयापर्यंतच वाढतात.

आ. वनस्पती आणि प्राणी यांमधील साम्य स्पष्ट करा.

→ दोघांमध्ये वाढ होते, श्वसन होते, उत्सर्जन होते, पुनरुत्पादन होते आणि चेतनाक्षमता असते.

इ. वनस्पती सृष्टी आपल्यासाठी कशी उपयोगी आहे?

→ वनस्पती आपल्याला ऑक्सिजन, अन्न, औषधे, इंधन आणि बांधकामासाठी लाकूड पुरवतात.

ई. प्राणी सृष्टी आपल्यासाठी कशी उपयोगी आहे?

→ प्राणी दूध, मांस, लोकर, वाहतुकीसाठी मदत आणि शेतीसाठी खत पुरवतात.

उ. सजीव हे निर्जीवांपेक्षा वेगळे का आहेत?

→ सजीवांमध्ये वाढ, श्वसन, अन्नग्रहण, चेतनाक्षमता आणि पुनरुत्पादन होते, जे निर्जीव वस्तूंमध्ये होत नाही.

२. कोण कशाच्या साहाय्याने श्वसन करतो?

३. दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून रिकाम्या जागा भरा:

अ. स्वतःचे अन्न स्वतः तयार करण्याच्या वनस्पतींच्या प्रक्रियेला प्रकाशसंश्लेषण म्हणतात.

आ. शरीरात ऑक्सिजन वायू घेणे व कार्बन डायऑक्साइड वायू बाहेर सोडणे याला श्वसन म्हणतात.

इ. शरीरातील निरूपयोगी पदार्थ बाहेर टाकण्याची क्रिया म्हणजे उत्सर्जन होय.

ई. घडणाऱ्या घटनेला प्रतिसाद देण्याच्या क्षमतेला चेतनाक्षमता म्हणतात.

उ. आयुर्मान पूर्ण झाले की प्रत्येक सजीव मृत्यू पावतो.

४. प्राणी व वनस्पतींचे उपयोग लिहा:

प्राण्यांचे उपयोग:

• मधमाशी – मध उत्पादनासाठी.
• शार्क मासा – औषधे आणि खाद्यपदार्थांसाठी.
• याक – लोकर आणि दुधासाठी.
• मेंढी – लोकरसाठी.
• गांडूळ – सेंद्रिय शेतीसाठी.
• कुत्रा – संरक्षण आणि मदतीसाठी.
• शिंपले – मोती उत्पादनासाठी.
• घोडा – वाहतुकीसाठी.
• उंदीर – वैज्ञानिक प्रयोगांसाठी.

वनस्पतींचे उपयोग:

• आले – औषधासाठी.
• आंबा – फळ आणि लाकडासाठी.
• निलगिरी – तेल आणि औषधासाठी.
• बाभूळ – दंतमंजन आणि औषधासाठी.
• साग – मजबूत लाकडासाठी.
• पालक – अन्नासाठी.
• कोरफड – सौंदर्यप्रसाधने आणि औषधांसाठी.
• हळद – अन्न आणि औषधासाठी.
• तुळस – औषधासाठी.
• करंज – तेल आणि औषधासाठी.
• मोह – तेल आणि खाद्यपदार्थांसाठी.
• तुती – रेशीम उत्पादनासाठी.
• द्राक्ष – फळे आणि रसासाठी.

५. यादीमध्ये दिलेल्या सजीवांच्या हालचालींची वैशिष्ट्ये:

६. सभोवताली आढळणाऱ्या विविध वनस्पती व प्राणी उपयुक्त किंवा अपायकारक कसे आहेत, याविषयी माहिती:

उपयुक्त सजीव:

✔ वनस्पतींमध्ये तुळस, हळद, आंबा, सागवान, निलगिरी यांचा उपयोग औषधे, अन्न, बांधकाम, सौंदर्यप्रसाधने यासाठी होतो.

✔ प्राण्यांमध्ये गाय, म्हैस, घोडा, मधमाशी, मेंढी, कुत्रा, बैल हे उपयुक्त आहेत.

अपायकारक सजीव:

✖ प्राणी: डास आणि माश्या रोग पसरवतात, उंदीर अन्न नष्ट करतात, साप आणि विंचू विषारी असतात.

✖ वनस्पती: गाजर गवत, धोतरा, खाजकुइली या वनस्पती माणसाला हानी पोहोचवू शकतात.