सामान्य विज्ञान Question Answers Chapter 15 Class 6 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

चुंबकाची गंमत

स्वाध्याय

१. कसे कराल?

प्रश्न 1 : पदार्थ चुंबकीय आहेत की अचुंबकीय हे ठरवायचे असल्यास काय होईल?

उत्तर: जर पदार्थ चुंबकाजवळ नेल्यावर त्याला प्रवर्तित चुंबकत्व प्राप्त झाले तर तो पदार्थ चुंबकीय आहे.

प्रश्न 2 : चुंबकाला ठराविक चुंबकीय क्षेत्र असते, हे समजावून कसे सांगता येईल?

उत्तर: जर एक चुंबक एका धातूच्या तुकड्याला आकर्षित करत असेल, तर तो तुकडा लोखंड किंवा चुंबक असतो.

प्रश्न 3 : चुंबकाचा उत्तर ध्रुव कसा शोधाल?

उत्तर: जर पट्टी चुंबक दोऱ्याने टांगला, तर तो दक्षिण-उत्तर दिशेत स्थिर राहतो.

२. कोणता चुंबक वापराल?

प्रश्न 1 : कचऱ्यामधून लोखंडी पदार्थ वेगळे करायचे असल्यास कोणता चुंबक वापराल?

उत्तर: शक्तिशाली पट्टी चुंबक किंवा विद्युतचुंबक वापरावा.

प्रश्न 2 : जर तुम्ही जंगलात वाट चुकला असाल तर कोणता चुंबक मदत करेल?

उत्तर: होकायंत्र (कंपास) चुंबक दिशादर्शनासाठी वापरावा.

प्रश्न 3 : खिडकीची झडप वार्‍यामुळे सतत उघड-बंद होत असल्यास कोणता चुंबक उपयोगी ठरेल?

उत्तर: छोटा पट्टी चुंबक किंवा चुंबकीय स्ट्रीप झडप बंद राहण्यासाठी वापरता येईल.

३. रिकाम्या जागी योग्य शब्द भरून वाक्ये पूर्ण करा.

प्रश्न 1 : पट्टी चुंबक मधोमध दोरा बांधून स्टँडला टांगल्यास त्याचा उत्तर ध्रुव पृथ्वीच्या _________ ध्रुवाच्या दिशेला स्थिरावतो.

उत्तर: उत्तर

प्रश्न 2 : एका पट्टी चुंबकाचे त्याच्या अक्षाला लंब दोन तुकडे केल्यास _________ पट्टी चुंबक तयार होतात, तर एकूण _________ ध्रुव तयार होतात.

उत्तर: २, ४

प्रश्न 3 : चुंबकाच्या _________ ध्रुवांमध्ये प्रतिकर्षण असते, तर _________ ध्रुवांमध्ये आकर्षण असते.

उत्तर: सजातीय, विजातीय

प्रश्न 4 : चुंबकाच्या सान्निध्यात चुंबकीय पदार्थ नेल्यास त्याला …………….. प्राप्त होते.

उत्तर: प्रवर्तित चुंबकत्व

प्रश्न 5 : एक चुंबक एका धातूच्या तुकड्याला आकर्षून घेतो, तर तो तुकडा ………….. असला पाहिजे.

उत्तर: चुंबक किंवा लोखंडी तुकडा

प्रश्न 6 : चुंबक …………… दिशेत स्थिर राहतो.

उत्तर: दक्षिण-उत्तर

४. प्रश्नांची उत्तरे तुमच्या शब्दांत लिहा.

प्रश्न 1 : विद्युतचुंबक कसा तयार करतात?

उत्तर:

विद्युतचुंबक तयार करण्यासाठी लोखंडी खिळ्याभोवती तांब्याची तार गुंडाळतात आणि त्या तारेचे दोन्ही टोक बॅटरीला जोडतात. विद्युत प्रवाह सुरू केला की खिळा चुंबकासारखा कार्य करतो.

प्रश्न 2 : चुंबकाचे गुणधर्म कोणते?

उत्तर:

१. चुंबक लोखंड, निकेल आणि कोबाल्ट यांसारख्या धातूंना आकर्षित करतो.2. चुंबकाचे उत्तर आणि दक्षिण असे दोन ध्रुव असतात.3. चुंबकाच्या सजातीय ध्रुवांमध्ये प्रतिकर्षण तर विजातीय ध्रुवांमध्ये आकर्षण असते.4. चुंबक उत्तर-दक्षिण दिशेत स्थिर राहतो.

प्रश्न 3 : चुंबकाचे व्यावहारिक उपयोग कोणते?

उत्तर:

1. होकायंत्रामध्ये दिशा शोधण्यासाठी.
2. कचरा व्यवस्थापनासाठी लोखंड वेगळा करण्यासाठी.
3. इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांमध्ये (टीव्ही, स्पीकर, मोटर).
4. दार, खिडक्या आणि बॅगच्या झडपांमध्ये.
5. विद्युतचुंबक क्रेनमध्ये मोठे लोखंडी पदार्थ उचलण्यासाठी.