साधी यंत्रे
स्वाध्याय
१. आमचे वर्गीकरण करा.
तरफ: ध्वजस्तंभाची वरची चक्री, अडकित्ता, कात्री
कप्पी: सुई, ओपनर, कुऱ्हाड, सुरी
उतरण: क्रेन, जिना, घसरगुंडी
पाचर: पाचर
२. रिकाम्या जागा भरा.
अ. मध्यभागी टेकू असून एका बाजूला बल व दुसऱ्या बाजूला भार हा तरफेचा पहिला प्रकार आहे.
आ. मध्यभागी भार असून एका बाजूला बल व दुसऱ्या बाजूला टेकू हा तरफेचा दुसरा प्रकार आहे.
इ. मध्यभागी बल असून एका बाजूला टेकू व दुसऱ्या बाजूला भार हा तरफेचा तिसरा प्रकार आहे.
३. योग्य यंत्रे आणि त्यांचे प्रकार.
अ. टिनच्या डब्याचे झाकण काढणे: ओपनर (तरफ – दुसऱ्या प्रकारचा)
आ. उंच इमारतीवर विटा पोहोचवणे: क्रेन (उतरण)
इ. भाजी चिरणे: सुरी, कात्री (कप्पी)
ई. विहिरीतून पाणी काढणे: दोरखंड व पूली (तरफ)
उ. पापड भाजणे: चिमटा (तरफ)
४. खालील प्रश्नांची उत्तरे.
अ. साधी यंत्रे म्हणजे काय?
- जी यंत्रे थोड्या श्रमात काम सोपे करतात, त्यांना साधी यंत्रे म्हणतात. उदा. कात्री, सुई, ओपनर.
आ. यंत्र वापरण्याचे फायदे:
- काम सोपे व वेगाने होते.
- वेळ आणि श्रम वाचतात.
- अधिक सुरक्षित आणि परिणामकारक असते.
इ. गुंतागुंतीची यंत्रे म्हणजे काय?
- दोन किंवा अधिक साध्या यंत्रांचा संगम म्हणजे गुंतागुंतीचे यंत्र. उदा. सायकल, क्रेन.
ई. तरफ म्हणजे काय? त्याचे प्रकार कशावरून केले जातात?
- तरफ हे साधे यंत्र असून बल, टेकू आणि भार यांच्या स्थानानुसार त्याचे तीन प्रकार केले जातात.
५. असे का?
अ. प्रवासी बॅगांना चाके असतात, कारण:
- ती सहज ओढता येतात आणि वजन उचलावे लागत नाही.
आ. यंत्राची निगा राखावी लागते, कारण:
- दीर्घकाळ टिकावे आणि योग्यरीत्या कार्य करावे.
इ. सायकल हे गुंतागुंतीचे यंत्र आहे, कारण:
- त्यात गीअर, चाक, ब्रेक, चैन असे विविध भाग असतात.
६. दिलेल्या उताऱ्यात टेकू, भार, बल ओळखा.
सी-सॉ: टेकू – मध्यभागी, बल – एक बाजू, भार – दुसरी बाजू
कात्री: टेकू – मध्यभागी, बल – हाती धरलेली बाजू, भार – झाडाची फांदी
कचरा उचलणे: टेकू – हात, बल – दाब देणारा भाग, भार – कचरा
लिंबू चिरणे: टेकू – मध्यभागी, बल – हाती धरलेली बाजू, भार – लिंबू
चिमटा: टेकू – मधला जोड, बल – हाती धरलेला भाग, भार – बर्फ
Leave a Reply