पदार्थ सभोवतालचे – अवस्था आणि गुणधर्म
१. पदार्थाच्या तीन अवस्था:
- स्थायू (घन) – लोखंड, साखर, बर्फ
- द्रव (तरल) – पाणी, तेल, दूध
- वायू – हवा, वाफ, ऑक्सिजन
२. अवस्थांतर म्हणजे काय?
- पदार्थाला उष्णता दिल्यास किंवा थंड केल्यास त्याच्या अवस्थेत बदल होतो.
- उदाहरण:
- मेण गरम केल्यावर ते वितळते (स्थायू → द्रव).
- पाणी उकळल्यावर वाफ होते (द्रव → वायू).
- वाफ थंड केल्यावर पुन्हा पाणी होते (वायू → द्रव).
- पाणी फ्रीजमध्ये ठेवल्यावर बर्फ बनतो (द्रव → स्थायू).
३. तापमान आणि तापमापी
- तापमान मोजण्यासाठी तापमापी वापरतात.
- उकळते पाणी – १००°C
- गोठणारे पाणी – ०°C
- शरीराचे तापमान – ३७°C
- फ्रीजमधील तापमान – ५°C पेक्षा कमी
४. उत्कलन आणि संघनन
- उत्कलन: द्रवाचे वायूत रूपांतर (उकळते पाणी वाफ होते).
- संघनन: वायूचे द्रवात रूपांतर (वाफ थंड झाली की पाणी होते).
५. गोठण आणि विलयन
- गोठण: द्रव थंड केल्यावर स्थायूत बदलतो (पाणी बर्फ बनते).
- विलयन: स्थायू पदार्थ द्रवात मिसळतो (साखर पाण्यात विरघळते).
पदार्थांचे गुणधर्म
१. पदार्थ ओळखण्यासाठी काही गुणधर्म:
- ठिसूळपणा: काही पदार्थ सहज तुटतात (काच, खडू).
- कठीणपणा: काही पदार्थ कठीण असतात (लोह, स्टील).
- प्रवाहिता: काही पदार्थ वाहतात (पाणी, मध).
- विद्राव्यता: काही पदार्थ द्रवात विरघळतात (मीठ पाण्यात विरघळते).
- पारदर्शकता: काही पदार्थ आरपार दिसतात (काच, स्वच्छ पाणी).
धातू आणि त्यांच्या गुणधर्म
१. धातू म्हणजे काय?
- तांबे, सोने, लोखंड, अॅल्युमिनिअम यांना धातू म्हणतात.
- धातू जमिनीतून खनिज स्वरूपात मिळतात.
२. धातूंचे गुणधर्म:
- वर्धनीयता: धातूंचे पत्रे बनवता येतात (लोखंडाचे पत्रे).
- तन्यता: धातूंच्या ताराही बनवता येतात (तांब्याची वायर).
- विद्युतवाहकता: धातू वीज वाहतात (तांब्याच्या तारा).
- उष्णतावाहकता: धातू उष्णता वाहतात (अॅल्युमिनिअमची भांडी).
- नादमयता: धातूंमध्ये खणखणीत आवाज असतो (घंटा, झंज).
दैनंदिन जीवनातील उपयोग
- पाणी उकळून निर्जंतुकीकरण करता येते.
- फ्रीजमध्ये पदार्थ गोठवून जास्त काळ टिकवता येतात.
- बर्फाचा उपयोग थंड पेये, औषधे, इजा झाल्यावर शेक देण्यासाठी करतात.
- धातूंचा उपयोग भांडी, औषधे, वाहने आणि उपकरणे बनवण्यासाठी होतो.
Leave a Reply