सामान्य विज्ञान Important Questions Chapter 12 Class 6 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

साधी यंत्रे

लहान प्रश्न

प्रश्न 1 : यंत्र म्हणजे काय?

उत्तर: जी साधने कमी श्रमात काम सोपे करतात, त्यांना यंत्र म्हणतात.

प्रश्न 2 : साधी यंत्रे किती प्रकारांची असतात?

उत्तर: साधी यंत्रे 6 प्रकारांची असतात.

प्रश्न 3 : तरफ म्हणजे काय?

उत्तर: एका बाजूला बल, दुसऱ्या बाजूला भार आणि मध्ये टेकू असलेले यंत्र.

प्रश्न 4 : गुंतागुंतीची यंत्रे म्हणजे काय?

उत्तर: दोन किंवा अधिक साधी यंत्रे मिळून बनलेली यंत्रे.

प्रश्न 5 : उतरण म्हणजे काय?

उत्तर: जड वस्तू सहज उचलण्यासाठी तिरपी फळी वापरली जाते, तिला उतरण म्हणतात.

प्रश्न 6 : पाचर म्हणजे काय?

उत्तर: वस्तूंचे तुकडे करण्यासाठी वापरले जाणारे यंत्र. उदा. कुऱ्हाड, सुरी.

प्रश्न 7 : कप्पी म्हणजे काय?

उत्तर: दोरखंड व चाकाच्या साहाय्याने वजन उचलणारे यंत्र.

प्रश्न 8 : कोणते यंत्र झेंडा उचलण्यासाठी वापरतात?

उत्तर: पुली.

प्रश्न 9 : बाटलीचे झाकण उघडण्यासाठी कोणते यंत्र वापरतात?

उत्तर: ओपनर.

प्रश्न 10 : चाक आणि अक्ष म्हणजे काय?

उत्तर: चाक आणि त्याचा मध्यभाग (अक्ष) मिळून तयार होणारे यंत्र. उदा. सायकल.

प्रश्न 11 : चिमटा कोणत्या प्रकारच्या तरफेचा प्रकार आहे?

उत्तर: तिसऱ्या प्रकारचा तरफ (बल मध्यभागी असतो).

प्रश्न 12 : सायकलला गुंतागुंतीचे यंत्र का म्हणतात?

उत्तर: कारण त्यात अनेक साधी यंत्रे एकत्र असतात.

प्रश्न 13 : सुई कोणत्या प्रकारच्या यंत्राचा प्रकार आहे?

उत्तर: पाचर (Wedge).

प्रश्न 14 : कोणती साधी यंत्रे आपल्याला घरात सापडतात?

उत्तर: कात्री, ओपनर, सुरी, विहिरीतील दोरखंड.

प्रश्न 15 : साधी यंत्रे वापरण्याचे फायदे सांगा.

उत्तर: कमी श्रम लागतात, वेळ वाचतो, सुरक्षितता वाढते.

लांब प्रश्न

1. तरफेचे प्रकार कोणते?

→ तरफेचे तीन प्रकार असतात: पहिला प्रकार – टेकू मध्यभागी (उदा. कात्री), दुसरा प्रकार – भार मध्यभागी (उदा. ओपनर), तिसरा प्रकार – बल मध्यभागी (उदा. चिमटा).

2. गुंतागुंतीची यंत्रे म्हणजे काय? उदाहरणे द्या.

→ दोन किंवा अधिक साधी यंत्रे मिळून बनलेल्या यंत्रांना गुंतागुंतीची यंत्रे म्हणतात, उदा. सायकल, मिक्सर, कार, क्रेन व मशीन.

3. पाचर म्हणजे काय? उदाहरणे द्या.

→ वस्तूंचे तुकडे करण्यासाठी किंवा घट्ट बसवण्यासाठी वापरले जाणारे धारदार यंत्र म्हणजे पाचर आणि त्याचे उदाहरणे कुऱ्हाड, सुरी, खिळा, सुई आहेत.

4. सायकलमध्ये कोणती साधी यंत्रे असतात?

→ सायकलमध्ये चक्र आणि अक्ष चाकांसाठी, ब्रेकसाठी तरफ, चेनमध्ये पुली, आणि गीअरमध्ये कप्पी ही साधी यंत्रे असतात.

5. पुलीचा उपयोग कसा होतो?

→ पुलीच्या मदतीने वजनदार वस्तू सहज वर उचलता येतात आणि त्याचे उदाहरण विहिरीतील दोरखंड, झेंडा उचलण्यासाठी आणि क्रेनमध्ये दिसून येते.

6. उतरण म्हणजे काय? त्याचे उदाहरण द्या.

→ जड वस्तू सहज वर चढवण्यासाठी किंवा खाली उतरवण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या तिरक्या पृष्ठभागाला उतरण म्हणतात आणि त्याचे उदाहरण जिना, घसरगुंडी, ट्रक रॅम्प आहे.

7. ओपनर कोणत्या प्रकारच्या यंत्राचा प्रकार आहे आणि का?

→ ओपनर हा दुसऱ्या प्रकारच्या तरफेचा प्रकार आहे कारण त्यात भार मध्यभागी असतो आणि तो बाटलीचे झाकण उघडण्यासाठी वापरला जातो.

8. साधी यंत्रे कशी उपयुक्त ठरतात?

→ साधी यंत्रे वापरल्याने कमी श्रम लागतात, वेळ वाचतो, काम सोपे होते आणि सुरक्षिततेतही वाढ होते, म्हणून ती दैनंदिन जीवनात खूप महत्त्वाची असतात.