१. विविधता म्हणजे काय?
- विविधता म्हणजे समाजातील लोकांमधील वेगळेपणा.
- आपल्या देशात वेगवेगळ्या भाषा, धर्म, चालीरीती, आणि संस्कृती आहेत.
- लोक वेगवेगळ्या पद्धतीने सण आणि उत्सव साजरे करतात.
- विविधतेमुळे समाज समृद्ध होतो आणि नवनवीन गोष्टी शिकण्यास मिळतात.
- आपली विविधता आपल्या देशाचे वैभव आहे.
उदाहरणे:
✅ भारतात मराठी, हिंदी, गुजराती, बंगाली, उर्दू, तेलुगू अशा अनेक भाषा बोलल्या जातात.
✅ वेगवेगळ्या धर्मांचे लोक वेगवेगळ्या प्रकारे पूजा करतात.
✅ दिवाळी, होळी, ईद, नाताळ असे वेगवेगळे सण साजरे केले जातात.
२. विविधता हीच आपली ताकद
- समाजात वेगवेगळ्या गटांचे लोक एकत्र राहतात आणि एकमेकांचे विचार समजून घेतात.
- लोक एकमेकांच्या सण-परंपरांचा आदर करतात.
- विविधतेमुळे आपल्यात एकोपा निर्माण होतो आणि समाज अधिक मजबूत होतो.
- संकटाच्या वेळी सर्वजण एकत्र येऊन मदत करतात.
उदाहरणे:
✅ पूर, भूकंप किंवा इतर आपत्ती आल्यास लोक एकमेकांना मदत करतात.
✅ विविधतेमुळे नवनवीन संकल्पना आणि तंत्रज्ञान विकसित होण्यास मदत होते.
✅ वेगवेगळ्या संस्कृतीतील खाद्यपदार्थ, कपडे आणि कला यामुळे समाज अधिक रंगतदार बनतो.
३. धर्मनिरपेक्षतेचे तत्त्व
- भारत हा धर्मनिरपेक्ष देश आहे, म्हणजेच कोणत्याही एका धर्माला सरकार प्राधान्य देत नाही.
- प्रत्येक व्यक्तीला आपला धर्म निवडण्याचे आणि उपासना करण्याचे स्वातंत्र्य आहे.
- कोणत्याही धर्मावर भेदभाव केला जात नाही आणि सर्व धर्म समान मानले जातात.
धर्मनिरपेक्षतेच्या महत्त्वाच्या बाबी:
✔ सरकार कोणत्याही एका धर्माचा पुरस्कार करत नाही.
✔ सर्वांना त्यांच्या श्रद्धेनुसार उपासना करण्याचे स्वातंत्र्य आहे.
✔ धर्माच्या आधारावर शिक्षण, नोकरी किंवा इतर संधींमध्ये भेदभाव केला जात नाही.
✔ धार्मिक आणि भाषिक अल्पसंख्याकांना त्यांची ओळख टिकवण्याचे स्वातंत्र्य आहे.
उदाहरण:
✅ भारतात हिंदू, मुस्लिम, शीख, ख्रिस्ती, जैन, बौद्ध अशा अनेक धर्मांचे लोक एकत्र राहतात.
✅ सर्व धर्मांचे सण शाळा आणि कार्यालयांमध्ये उत्साहाने साजरे केले जातात.
४. आपल्या जडणघडणीत समाजाचा सहभाग
- समाज आपल्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावतो.
- समाज आपल्याला सहकार्य, सहिष्णुता आणि परस्पर सन्मान शिकवतो.
- समाजाच्या मदतीने आपण एकमेकांना मदत करतो आणि सामंजस्य वाढते.
(१) सहकार्य
- समाजातील लोक एकमेकांना मदत करतात आणि अडचणी सोडवतात.
- सहकार्यामुळे समाज मजबूत होतो आणि परस्परावलंबन वाढते.
- दैनंदिन जीवन सुरळीत चालण्यासाठी सहकार्य आवश्यक असते.
उदाहरण:
✅ घरातील सर्वजण घरकाम करतात तरच घर व्यवस्थित चालते.
✅ एखाद्या मित्राने वही विसरली तर आपण त्याला वही देऊन मदत करतो.
(२) सहिष्णुता आणि सामंजस्य
- समाजात मतभेद, वाद आणि संघर्ष होऊ शकतात.
- एकमेकांना समजून घेऊन आणि तडजोड करून समस्या सोडवल्या पाहिजेत.
- सहिष्णुता म्हणजे वेगवेगळ्या विचारांचा आदर करणे.
उदाहरण:
✅ जर दोन मित्रांमध्ये भांडण झाले तर समजूतदारपणा दाखवून ते सोडवायला हवे.
✅ शेजाऱ्यांमध्ये मतभेद झाले तरी त्यावर शांतपणे चर्चा करून तोडगा काढला पाहिजे.
(३) विविध भूमिका
- प्रत्येक माणूस समाजात वेगवेगळ्या भूमिका पार पाडतो.
- मुलगा शाळेत विद्यार्थी असतो, घरी मुलगा असतो आणि खेळताना मित्र असतो.
- प्रत्येक भूमिकेला काही जबाबदाऱ्या असतात.
उदाहरण:✅ शिक्षक शिकवतात, डॉक्टर रुग्णांची काळजी घेतात, पोलिस कायदा आणि सुव्यवस्था राखतात.
५. समाजाचे नियमन
- समाज व्यवस्थित चालण्यासाठी नियम आणि कायदे असणे आवश्यक आहे.
- पूर्वी नियम रूढी आणि परंपरांवर आधारित होते, पण आता कायद्याद्वारे नियमन केले जाते.
- कायदे मोडणाऱ्यांवर सरकार कारवाई करते.
उदाहरण:
✅ ट्राफिक सिग्नल पाळले नाही तर अपघात होऊ शकतात, म्हणून नियम पाळावे लागतात.
✅ मुलांना शिक्षणाचा अधिकार मिळावा म्हणून सरकारने शिक्षणाचा कायदा केला आहे.
महत्त्वाचे मुद्दे
✔ विविधता आपल्या देशाची ताकद आहे.
✔ धर्मनिरपेक्षतेमुळे सर्व धर्मांना समान वागणूक मिळते.
✔ सहकार्य आणि सामंजस्यामुळे समाज अधिक मजबूत होतो.
✔ समाज व्यवस्थित चालण्यासाठी नियम आणि कायदे आवश्यक असतात.
Leave a Reply