नागरिकशास्त्र Important Questions Chapter 3 ग्रामीण स्थानिक शासन संस्था Class 6 Nagrik Shastra Maharashtra Board Marathi Medium

लहान प्रश्न

1. स्थानिक शासन म्हणजे काय?

उत्तर: गाव आणि शहरांचा कारभार पाहणाऱ्या संस्थांना स्थानिक शासन संस्था म्हणतात.

2. ग्रामपंचायत म्हणजे काय?

उत्तर: गावाच्या विकासासाठी आणि स्थानिक कारभारासाठी जबाबदार संस्था म्हणजे ग्रामपंचायत.

3. ग्रामपंचायतीच्या निवडणुका किती वर्षांनी होतात?

उत्तर: ग्रामपंचायतीच्या निवडणुका ५ वर्षांनी होतात.

4. ग्रामपंचायतीचा प्रमुख कोण असतो?

उत्तर: ग्रामपंचायतीचा प्रमुख सरपंच असतो.

5. ग्रामसेवक कोण असतो?

उत्तर: ग्रामपंचायतीच्या कामकाजावर लक्ष ठेवणारा सरकारी अधिकारी म्हणजे ग्रामसेवक.

6. ग्रामसभेची बैठक किती वेळा होणे आवश्यक आहे?

उत्तर: दरवर्षी किमान ६ वेळा ग्रामसभा होणे बंधनकारक आहे.

7. ग्रामसभेत कोण सहभागी होतात?

उत्तर: गावातील सर्व मतदार ग्रामसभेचे सदस्य असतात.

8. पंचायत समिती कोणत्या स्तरावर काम करते?

उत्तर: पंचायत समिती तालुक्याच्या विकासासाठी काम करते.

9. जिल्हा परिषद कोणत्या स्तरावर कार्य करते?

उत्तर: जिल्हा परिषद जिल्ह्याच्या विकासासाठी काम करते.

10. पंचायत समितीचा प्रमुख कोण असतो?

उत्तर: पंचायत समितीचा प्रमुख सभापती असतो.

11. जिल्हा परिषदेचा प्रमुख कोण असतो?

उत्तर: जिल्हा परिषदेचा प्रमुख अध्यक्ष असतो.

12. ग्रामपंचायतीच्या उत्पन्नाचे प्रमुख स्रोत कोणते आहेत?

उत्तर: कर, शासन अनुदान आणि दंड हे ग्रामपंचायतीच्या उत्पन्नाचे स्रोत आहेत.

13. १९९२ मध्ये कोणता महत्त्वाचा कायदा झाला?

उत्तर: १९९२ मध्ये ७३ वी संविधान दुरुस्ती करून पंचायत राजव्यवस्थेला संविधानिक मान्यता मिळाली.

14. ग्रामपंचायत कोणकोणते कर आकारते?

उत्तर: घरपट्टी, पाणीपट्टी, बाजार कर आणि मालमत्ता कर.

15. मुख्य कार्यकारी अधिकारी कोण असतो?

उत्तर: जिल्हा परिषदेच्या निर्णयांची अंमलबजावणी करणारा अधिकारी म्हणजे मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO).

लांब प्रश्न

1. ग्रामपंचायतीच्या मुख्य जबाबदाऱ्या कोणत्या आहेत?

उत्तर: ग्रामपंचायत पाणीपुरवठा, रस्ते, स्वच्छता, जन्म-मृत्यू नोंदणी आणि सार्वजनिक सेवांची जबाबदारी पार पाडते.

2. ग्रामसभेचे महत्त्व काय आहे?

उत्तर: ग्रामसभा ग्रामपंचायतीच्या कामकाजावर नियंत्रण ठेवते आणि गावाच्या विकासासाठी निर्णय घेते.

3. पंचायत समितीची जबाबदारी कोणती असते?

उत्तर: पंचायत समिती तालुक्याच्या विकासासाठी आरोग्य, शिक्षण, शेती आणि स्वच्छतेसंबंधी योजना तयार करते.

4. जिल्हा परिषदेच्या निधीचे उपयोग कोणत्या गोष्टींसाठी होतात?

उत्तर: जिल्हा परिषदेचा निधी शिक्षण, आरोग्य सेवा, रस्ते, जलसंधारण आणि कृषी विकासासाठी वापरला जातो.

5. सरपंचाची प्रमुख जबाबदारी कोणती आहे?

उत्तर: सरपंच ग्रामपंचायतीच्या सभांचे नेतृत्व करतो आणि गावाच्या विकास योजना राबवण्याची जबाबदारी घेतो.

6. ग्रामसभेत महिलांचा सहभाग का महत्त्वाचा आहे?

उत्तर: महिलांना त्यांच्या समस्या मांडता याव्यात आणि गावाच्या निर्णय प्रक्रियेत त्यांना समान अधिकार मिळावा यासाठी महिलांचा सहभाग महत्त्वाचा आहे.

7. ग्रामपंचायतीच्या उत्पन्नाचे प्रमुख स्रोत कोणते आहेत?

उत्तर: ग्रामपंचायतीला कर, शासन अनुदान आणि परवाने, दंड यांसारख्या स्रोतांद्वारे उत्पन्न मिळते.

8. ७३ वी संविधान दुरुस्ती काय होती?

उत्तर: १९९२ मध्ये पंचायत राजव्यवस्थेला संविधानिक मान्यता देण्यासाठी ७३ वी दुरुस्ती झाली आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांचे अधिकार वाढवण्यात आले.