इतिहास Question Answers Chapter 8 मौर्य साम्राज्यानंतरची राज्ये Class 6 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

स्वाध्याय

1. सांगा पाहू.

1. भारतात सोन्याची नाणी पाडण्याची सुरुवात करणारे राजे कोण?

• कुशाण राजांनी भारतात सोन्याची नाणी तयार करण्याची सुरुवात केली.

2. कनिष्काने काश्मीरमध्ये कोणते शहर वसवले?

• कनिष्काने ‘कनिष्कपूर’ हे शहर वसवले, जे आजच्या श्रीनगरजवळील ‘काम्पूर’ असावे.

3. वीणावादनात प्रवीण असलेला राजा कोण होता?

• गुप्त सम्राट समुद्रगुप्त वीणावादनात प्रवीण होता.

4. कामरूप म्हणजे काय?

• कामरूप हे प्राचीन आसाम राज्याचे नाव होते.

2. पाठातील नकाशाचे निरीक्षण करून गुप्तांच्या साम्राज्यातील आधुनिक शहरांची यादी करा.

गुप्त साम्राज्यातील प्रमुख शहरांची आधुनिक नावे:

• पाटलिपुत्र → आजचे पाटना (बिहार)
• प्रयाग → आजचे अलाहाबाद (उत्तर प्रदेश)
• उज्जयिनी → आजचे उज्जैन (मध्य प्रदेश)
• ताम्रलिप्ती → आजचे तामलुक (पश्चिम बंगाल)
• कांची → आजचे कांचीपुरम (तामिळनाडू)

3. चर्चे करा आणि लिहा.

1. सम्राट कनिष्क

• कनिष्क हा कुशाण वंशाचा प्रसिद्ध राजा होता.
• त्याने बौद्ध धर्माचा प्रचार केला आणि चौथी बौद्ध परिषद काश्मीरमध्ये भरवली.
• त्याच्या दरबारात कवी अश्वघोष आणि वैद्य चरक होते.
• त्याने सोन्याची नाणी आणि बौद्ध धर्मशाळा बांधल्या.

2. मेहरौली येथील लोहस्तंभ

• दिल्लीतील मेहरौली येथे एक लोहस्तंभ आहे, जो दीड हजार वर्षांहूनही जुना आहे.
• हा लोहस्तंभ दुसऱ्या चंद्रगुप्ताच्या काळात उभारला गेला.
• तो गंजलेला नाही, यामुळे प्राचीन भारतीय धातुकाम किती प्रगत होते हे सिद्ध होते.

4. पाठातील विविध ग्रंथ आणि ग्रंथकार यांच्या नावांची यादी करा.

5. गुप्त राजघराणे आणि वर्धन राजघराणे यांचा तुलनात्मक तक्ता तयार करा.

6. पुढील शब्दकोडे सोडवा.

उभे शब्द:

1. समुद्रगुप्त याच्या पराक्रमाचे वर्णन प्रयाग येथील स्तंभलेखामध्ये आढळते.
2. मेहरौली लोहस्तंभावर चंद्रगुप्त नावाच्या राजाचा उल्लेख आढळतो.
3. पुष्यवर्मन याने कामरूप राज्य स्थापन केले.
4. हर्षवर्धन याच्या दरबारात बाणभट्ट हा राजकवी होता.
5. इंडो-ग्रीक राजांमधील प्रसिद्ध राजा मिनँडर.

आडवे शब्द:

1. दुसरा चंद्रगुप्त याने गुप्तांचे साम्राज्य वायव्येकडे वाढवले.
2. हर्षवर्धनाचे एक संस्कृत नाटक ‘रत्नावली’.
3. गुप्त राजघराण्याचा संस्थापक ‘श्रीगुप्त’.
4. प्रभावती हिचा विवाह वाकाटक घराण्यातील दुसरा रुद्रसेन याच्याशी झाला.
5. दुसऱ्या चंद्रगुप्ताच्या काळात भारतात आलेला बौद्ध भिक्खू ‘फाहियान’.
6. कनिष्काच्या दरबारातील प्रसिद्ध वैद्य ‘चरक’.