स्वाध्याय
1. खालील प्रश्नांची प्रत्येकी एका वाक्यात उत्तरे लिहा.
1. सत्रपांमध्ये लढाया का सुरू झाल्या?
- सिकंदराच्या मृत्यूनंतर ग्रीक सत्रपांमध्ये सत्तेसाठी लढाया सुरू झाल्या.
2. बौद्ध धर्माच्या प्रसारासाठी अशोकाने श्रीलंकेस कोणास पाठवले?
- त्याने आपला मुलगा महेंद्र आणि मुलगी संघमित्रा यांना पाठवले.
3. मौर्य काळात कोणते व्यवसाय होते?
- शेती, हस्तिदंत कोरीव काम, कापड विणणे, धातुकाम आणि नौकाबांधणी हे व्यवसाय होते.
4. सम्राट अशोकाने उभारलेल्या स्तंभावर कोणत्या प्राण्यांची शिल्पे आहेत?
- सिंह, हत्ती, बैल आणि घोडा यांची शिल्पे कोरलेली आहेत.
2. सांगा पाहू.
1. सत्रप:
- सिकंदरने भारतात नेमलेल्या ग्रीक अधिकाऱ्यांना ‘सत्रप’ म्हणत.
2. सुदर्शन:
- चंद्रगुप्त मौर्याने गुजरातमधील जुनागढ येथे बांधलेले एक धरण.
3. ‘देवानं पियो पियदसी’:
- सम्राट अशोकाने आपल्या शिलालेखांमध्ये स्वतःचा उल्लेख ‘देवानं पियो पियदसी’ असा केला आहे, याचा अर्थ ‘देवांचा प्रिय प्रियदर्शी’.
4. अष्टपद:
- मौर्य काळातील बुद्धिबळासारखा खेळ, जो आजच्या बुद्धिबळाचा पूर्वसुरी होता.
3. आठवा आणि लिहा.
1. चंद्रगुप्त मौर्याच्या साम्राज्याची व्याप्ती:
- अफगाणिस्तान, पंजाब, मगध, सौराष्ट्र आणि संपूर्ण उत्तर भारत या भागांवर चंद्रगुप्त मौर्याचे राज्य होते.
2. सम्राट अशोकाच्या साम्राज्याची व्याप्ती:
- अशोकाचे साम्राज्य नेपाळपासून दक्षिण भारत, तसेच बंगालपासून अफगाणिस्तानपर्यंत पसरले होते.
4. जोड्या जुळवा.
‘अ’ गट | ‘ब’ गट |
---|---|
सम्राट अलेक्झांडर | ग्रीकचा सम्राट (ब) |
मेगॅस्थिनिस | सेल्युकस निकेटरचा राजदूत (अ) |
सम्राट अशोक | मगधचा सम्राट (ड) |
5. तुम्हांला काय वाटते?
1. सिकंदरला अखेर माघार घेणे भाग पडले.
- होय, कारण त्याच्या सैनिकांना मायदेशी परतायचे होते आणि त्यांनी बंड पुकारले.
2. ग्रीक राजांची नाणी वैशिष्ट्यपूर्ण असत.
- होय, कारण नाण्यांच्या एका बाजूला राजाचे चित्र आणि दुसऱ्या बाजूला ग्रीक देवतांचे चित्र असायचे.
3. सम्राट अशोकाने कधीही युद्ध न करण्याचा निर्णय घेतला.
- होय, कलिंग युद्धातील रक्तपात पाहून त्याने अहिंसा आणि बौद्ध धर्म स्वीकारला.
6. तुमच्या शब्दांत वर्णन करा.
1. सम्राट अशोकाची लोकोपयोगी कामे:
- अशोकाने रस्ते, विहिरी, धर्मशाळा बांधल्या.
- मोफत औषधपाणी, सावलीसाठी झाडे लावण्याची योजना राबवली.
2. मौर्यकालीन मनोरंजन आणि खेळाची साधने:
- कुस्ती, रथशर्यती, गायन-नृत्याचे कार्यक्रम होत.
- बुद्धिबळाचा प्रारंभिक प्रकार ‘अष्टपद’ खेळला जात असे.
7. आज युआन श्वांगसारखे परदेशी प्रवासी तुम्हांला भेटले तर तुम्ही काय कराल?
- त्यांना भारताची ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक माहिती देईन.
- प्रसिद्ध ठिकाणांना भेट देण्यास मदत करीन.
- भारतीय परंपरा आणि सण यांची माहिती सांगेन.
Leave a Reply