इतिहास Question Answers Chapter 4 वैदिक संस्कृती Class 6 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

स्वाध्याय

1. पाठातील आशयाचा विचार करून उत्तरे लिहा:

1. वैदिक साहित्यातील विद्वान स्त्रिया कोणत्या होत्या?

➝ लोपामुद्रा, गार्गी आणि मैत्रेयी या वैदिक साहित्यात उल्लेखलेल्या विद्वान स्त्रिया होत्या.

2. वेदकालीन मनोरंजनाची साधने कोणती होती?

➝ गायन, वादन, नृत्य, सोंगट्यांचा खेळ, रथशर्यती आणि शिकार ही त्यावेळची मनोरंजनाची साधने होती.

3. वेदकालीन चार आश्रम कोणते होते?

➝ ब्रह्मचर्याश्रम, गृहस्थाश्रम, वानप्रस्थाश्रम आणि संन्यासाश्रम.

2. चूक की बरोबर ओळखा:

1. यज्ञात म्हटले जाणारे मंत्र – ऋग्वेद.

➝ ❌ चूक (योग्य उत्तर: यजुर्वेद)

2. अथर्व ऋषींचे नाव दिलेला वेद – अथर्ववेद.

➝ ✅ बरोबर

3. यज्ञविधींच्या वेळी मंत्रगायन करण्यास मार्गदर्शन करणारा वेद – सामवेद.

➝ ✅ बरोबर

3. एका शब्दात उत्तरे लिहा:

1. वैदिक वाङ्मयाची भाषा कोणती होती?

➝ संस्कृत.

2. विद् म्हणजे काय?

➝ जाणणे.

3. गोधूम म्हणजे काय?

➝ गहू.

4. घराचा प्रमुख कोण असतो?

➝ गृहपती.

5. श्रेणींच्या प्रमुखाला काय म्हणत?

➝ श्रेष्ठी.

4. नावे लिहा:

1. तुम्हाला माहीत असलेली वाद्ये:

➝ वीणा, बासरी, मृदंग, शंख.

2. सध्याच्या काळातील स्त्रियांचे किमान दोन दागिने:

➝ मंगळसूत्र, बांगड्या.

3. सध्याची मनोरंजनाची साधने:

➝ दूरदर्शन, मोबाइल, सिनेमा, क्रिकेट.

5. थोडक्यात उत्तरे लिहा:

1. वेदकालीन लोकांच्या आहारामध्ये कोणकोणते पदार्थ होते?

• लोक मुख्यतः गहू, सातू, तांदूळ, मसूर आणि तीळ यासारखे धान्य खात असत.
• दूध, दही, लोणी, तूप, मध यांसारखे पदार्थ आणि काही ठिकाणी मांसाहारही प्रचलित होता.

2. वेदकाळात गाईंची विशेष काळजी का घेतली जाई?

• गाई दूध, दही, लोणी आणि तूप मिळवण्यासाठी उपयुक्त होत्या.
• त्या शेतीसाठी बैल तयार करण्यासाठी आणि विनिमयासाठी (पैशासारखा वापर) महत्त्वाच्या होत्या.

3. संन्यासाश्रमात मनुष्याने कसे वागावे अशी अपेक्षा होती?

• सर्व नात्यांचा त्याग करून भिक्षा मागून जगणे आवश्यक होते.
• लोकांनी आत्मज्ञान मिळवण्यासाठी साधी राहणी आणि भटकंती करावी अशी अपेक्षा होती.

6. टीपा लिहा:

1. वेदकालीन धर्मकल्पना:

• निसर्गातील सूर्य, वारा, पाऊस, नद्या यांना देवता मानले जात असे.
• यज्ञ करून अग्नीमध्ये अन्न अर्पण करणे पवित्र मानले जात होते.

2. वेदकालीन घरे:

• घरे माती, कुड आणि लाकडाने बनवलेली असत.
• घरांच्या जमिनी स्वच्छतेसाठी शेण-मातीने सारवल्या जात.

3. वेदकालीन शासनव्यवस्था:

• गावाचा प्रमुख ‘ग्रामणी’, विश्‌चा प्रमुख ‘विश्पती’, आणि जनपदाचा प्रमुख ‘राजा’ होता.
• राज्यकारभारासाठी राजा पुरोहित आणि सेनापतीच्या मदतीने निर्णय घेत असे.