इतिहास Question Answers Chapter 1 भारतीय उपखंड आणि इतिहास Class 6 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

स्वाध्याय

१. खालील प्रश्नांची प्रत्येकी एका वाक्यात उत्तरे द्या:

1. इतिहास म्हणजे काय?

➝ भूतकाळात घडलेल्या घटनांची सुसंगत मांडणी म्हणजे इतिहास.

2. मानवी समाज दीर्घकाळ वस्ती कोठे करतो?

➝ जिथे पाण्याची आणि अन्नधान्याची उपलब्धता जास्त असते, तिथे समाज दीर्घकाळ वस्ती करतो.

3. डोंगराळ प्रदेशात राहणाऱ्या लोकांना अन्नासाठी प्रामुख्याने कशावर अवलंबून रहावे लागते?

➝ ते शिकारी, जंगलातील फळे व कंदमुळे यावर अवलंबून असतात.

4. भारतातील सर्वाधिक प्राचीन नागरी संस्कृती कोणती?

➝ हडप्पा संस्कृती ही सर्वात प्राचीन नागरी संस्कृती आहे.

२. खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे द्या:

1. मानवी समाजजीवन कोणत्या गोष्टींवर अवलंबून असते?

➝ हवामान, शेती, नद्या, जंगल, प्राणी आणि जीवनावश्यक साधने यावर समाजजीवन अवलंबून असते.

2. आपण राहतो त्या प्रदेशातील कोणत्या गोष्टी आपल्या जगण्याची साधने असतात?

➝ हवामान, पाणी, शेती, अन्नधान्य, वने आणि प्राणी यामुळे माणसाचे जीवन सुलभ होते.

3. ‘भारतीय उपखंड’ असे कोणत्या प्रदेशाला म्हणतात?

➝ भारत, पाकिस्तान, बांगलादेश, नेपाळ, भूटान आणि श्रीलंका मिळून भारतीय उपखंड तयार होतो.

३. कारणे लिहा:

1. इतिहास आणि भूगोल यांचे नाते अतूट असते.

➝ कारण भूगोलामुळे मानवी जीवनशैली ठरते आणि त्यामुळे इतिहास घडतो. उदा. नद्यांमुळे शेती झाली आणि शहरांचा विकास झाला.

2. लोकांना गाव सोडून जाणे भाग पडते.

➝ दुष्काळ, युद्ध, आक्रमणे, नैसर्गिक आपत्ती किंवा जीवनसाधनांची कमतरता यामुळे लोक गाव सोडून जातात.

४. डोंगराळ प्रदेश व मैदानी प्रदेश यांच्या लोकजीवनातील फरक स्पष्ट करा:

५. पाठ्यपुस्तकातील भारत-प्राकृतिक नकाशाच्या निरीक्षणावर आधारित उत्तरे:

1. भारताच्या उत्तरेकडे कोणत्या पर्वतरांगा आहेत?

➝ हिमालय पर्वत आणि हिंदुकुश पर्वत.

2. भारताच्या उत्तरेकडून येणारे मार्ग कोणते?

➝ खैबर आणि बोलन खिंडीमधून व्यापारी आणि आक्रमक येत असत.

3. गंगा-ब्रह्मपुत्रा या नद्यांचा संगम कोठे होतो?

➝ बांगलादेशमध्ये.

4. भारताच्या पूर्वेस कोणती बेटे आहेत?

➝ अंदमान आणि निकोबार बेटे.

5. थरचे वाळवंट भारताच्या कोणत्या दिशेला आहे?

➝ पश्चिमेकडे, राजस्थानमध्ये.