इतिहास Important Questions Chapter 6 जनपदे आणि महाजनपदे Class 6 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

लहान प्रश्न

1. जनपदे म्हणजे काय?

➝ इ.स.पू. 1000 ते इ.स.पू. 600 या काळात अस्तित्वात आलेली छोटी-छोटी राज्ये म्हणजे जनपदे.

2. महाजनपदे म्हणजे काय?

➝ मोठ्या आणि सामर्थ्यवान राज्यांना महाजनपदे म्हणतात.

3. जनपदांमध्ये कोणत्या प्रकारच्या राजकीय प्रणाली होत्या?

➝ काही जनपदांमध्ये राजेशाही होती, तर काही ठिकाणी गणराज्य होते.

4. गणराज्याचा कारभार कोण करत असे?

➝ गणपरिषद ही ज्येष्ठ व्यक्तींची सभा राज्यकारभाराचे निर्णय घेत असे.

5. कोसल महाजनपदाची राजधानी कोणती होती?

➝ श्रावस्ती.

6. मगध महाजनपदाची राजधानी कोणती होती?

➝ राजगृह (राजगीर), नंतर पाटलिपुत्र.

7. अवंती महाजनपदाची राजधानी कोणती होती?

➝ उज्जयिनी (उज्जैन).

8. बौद्ध धर्माची पहिली परिषद कोठे झाली?

➝ राजगृह (राजगीर) येथे.

9. चतुरंग सैन्यात कोणते चार दल होते?

➝ पायदळ, घोडदळ, रथदळ आणि हत्तीदळ.

10. नंद राजवंशाचा शेवटचा राजा कोण होता?

➝ धनानंद.

लांब प्रश्न

1. जनपदे आणि महाजनपदे यामधील फरक काय होता?

➝ जनपदे ही छोटी राज्ये होती, तर महाजनपदे अधिक बलशाली आणि विस्तीर्ण राज्ये होती, ज्यामध्ये राजेशाही किंवा गणराज्य व्यवस्था असायची.

2. गणराज्ये कशी चालवली जात?

➝ गणराज्यांमध्ये राजा नसून गणपरिषद राज्यकारभार पाहत असे, सदस्य मिळून निर्णय घेत आणि सभागृहाला ‘संथागार’ म्हणत.

3. मगध महाजनपद एवढे बलशाली कसे झाले?

➝ मगधमध्ये उपजाऊ जमीन, लोखंडाच्या खाणी, बलशाली सैन्य, प्रभावी राजकीय धोरणे आणि पाटलिपुत्रसारखी मजबूत राजधानी असल्याने ते शक्तिशाली झाले.

4. बिंबिसार आणि अजातशत्रू यांनी मगधचा विस्तार कसा केला?

➝ बिंबिसाराने कोसल, वज्जी आणि अंग या राज्यांशी वैवाहिक आणि मैत्रीचे संबंध ठेवले, तर अजातशत्रूने अनेक गणराज्ये जिंकून मगधचा विस्तार केला.

5. नंद राजांनी शासनव्यवस्थेत कोणते बदल केले?

➝ नंद राजांनी मजबूत करप्रणाली, प्रमाणित वजनमापे आणि चतुरंग सैन्य तयार करून प्रशासन अधिक प्रभावी बनवले.

6. चंद्रगुप्त मौर्याने नंद राजवंशाचा अंत कसा केला?

➝ चंद्रगुप्त मौर्याने आपल्या कुशल नेतृत्वाखाली धनानंदाला पराभूत करून पाटलिपुत्र जिंकले आणि मौर्य साम्राज्याची स्थापना केली.