लहान प्रश्न
1. जनपदे म्हणजे काय?
➝ इ.स.पू. 1000 ते इ.स.पू. 600 या काळात अस्तित्वात आलेली छोटी-छोटी राज्ये म्हणजे जनपदे.
2. महाजनपदे म्हणजे काय?
➝ मोठ्या आणि सामर्थ्यवान राज्यांना महाजनपदे म्हणतात.
3. जनपदांमध्ये कोणत्या प्रकारच्या राजकीय प्रणाली होत्या?
➝ काही जनपदांमध्ये राजेशाही होती, तर काही ठिकाणी गणराज्य होते.
4. गणराज्याचा कारभार कोण करत असे?
➝ गणपरिषद ही ज्येष्ठ व्यक्तींची सभा राज्यकारभाराचे निर्णय घेत असे.
5. कोसल महाजनपदाची राजधानी कोणती होती?
➝ श्रावस्ती.
6. मगध महाजनपदाची राजधानी कोणती होती?
➝ राजगृह (राजगीर), नंतर पाटलिपुत्र.
7. अवंती महाजनपदाची राजधानी कोणती होती?
➝ उज्जयिनी (उज्जैन).
8. बौद्ध धर्माची पहिली परिषद कोठे झाली?
➝ राजगृह (राजगीर) येथे.
9. चतुरंग सैन्यात कोणते चार दल होते?
➝ पायदळ, घोडदळ, रथदळ आणि हत्तीदळ.
10. नंद राजवंशाचा शेवटचा राजा कोण होता?
➝ धनानंद.
लांब प्रश्न
1. जनपदे आणि महाजनपदे यामधील फरक काय होता?
➝ जनपदे ही छोटी राज्ये होती, तर महाजनपदे अधिक बलशाली आणि विस्तीर्ण राज्ये होती, ज्यामध्ये राजेशाही किंवा गणराज्य व्यवस्था असायची.
2. गणराज्ये कशी चालवली जात?
➝ गणराज्यांमध्ये राजा नसून गणपरिषद राज्यकारभार पाहत असे, सदस्य मिळून निर्णय घेत आणि सभागृहाला ‘संथागार’ म्हणत.
3. मगध महाजनपद एवढे बलशाली कसे झाले?
➝ मगधमध्ये उपजाऊ जमीन, लोखंडाच्या खाणी, बलशाली सैन्य, प्रभावी राजकीय धोरणे आणि पाटलिपुत्रसारखी मजबूत राजधानी असल्याने ते शक्तिशाली झाले.
4. बिंबिसार आणि अजातशत्रू यांनी मगधचा विस्तार कसा केला?
➝ बिंबिसाराने कोसल, वज्जी आणि अंग या राज्यांशी वैवाहिक आणि मैत्रीचे संबंध ठेवले, तर अजातशत्रूने अनेक गणराज्ये जिंकून मगधचा विस्तार केला.
5. नंद राजांनी शासनव्यवस्थेत कोणते बदल केले?
➝ नंद राजांनी मजबूत करप्रणाली, प्रमाणित वजनमापे आणि चतुरंग सैन्य तयार करून प्रशासन अधिक प्रभावी बनवले.
6. चंद्रगुप्त मौर्याने नंद राजवंशाचा अंत कसा केला?
➝ चंद्रगुप्त मौर्याने आपल्या कुशल नेतृत्वाखाली धनानंदाला पराभूत करून पाटलिपुत्र जिंकले आणि मौर्य साम्राज्याची स्थापना केली.
Leave a Reply