इतिहास Important Questions Chapter 2 इतिहासाची साधने Class 6 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

लहान प्रश्न

1. इतिहासाच्या अभ्यासासाठी कोणती तीन मुख्य साधने आहेत?

➝ भौतिक साधने, लिखित साधने आणि मौखिक साधने.

2. भौतिक साधनांत कोणत्या गोष्टींचा समावेश होतो?

➝ प्राचीन भांडी, नाणी, मंदिरे, शस्त्रे, इमारती.

3. माणसाने सुरुवातीला लिहिण्यासाठी कोणत्या साहित्याचा उपयोग केला?

➝ खापरे, कच्च्या विटा, ताम्रपट, भूर्जपत्रे.

4. लिखित साधनांत कोणत्या गोष्टींचा समावेश होतो?

➝ शिलालेख, हस्तलिखिते, ग्रंथ, प्रवासवर्णने.

5. मौखिक साधने कोणती आहेत?

➝ लोककथा, ओव्या, पोवाडे, भजन, वेद.

6. पुरातत्वशास्त्र म्हणजे काय?

➝ भूतकाळातील अवशेषांचा अभ्यास म्हणजे पुरातत्वशास्त्र.

7. शिलालेख म्हणजे काय?

➝ दगड किंवा धातूवर कोरलेले लेख म्हणजे शिलालेख.

8. वैदिक साहित्य कोणत्या प्रकारात मोडते?

➝ मौखिक साधनांमध्ये.

9. रामायण आणि महाभारत कोणत्या प्रकारात समाविष्ट होतात?

➝ लिखित साधनांमध्ये.

10. प्राचीन भारतातील नाणी कशापासून बनवलेली होती?

➝ सोने, चांदी, तांबे आणि कांस्य.

11. माणसाने प्रथम कोणत्या प्रकारचे लेखन केले?

➝ चित्रांच्या आणि चिन्हांच्या स्वरूपात.

12. इतिहासाच्या अभ्यासासाठी साधनांची छाननी का करावी लागते?

➝ कारण सर्वच साधने विश्वासार्ह असतील असे नाही.

लांब प्रश्न

1. भौतिक साधनांची माहिती द्या.

➝ भौतिक साधने म्हणजे पुरातन वास्तू, नाणी, शस्त्रे, मूर्ती, मंदिरे आणि अवशेष. या साधनांवरून त्या काळातील लोकांचे जीवन कसे होते, हे समजते.

2. लिखित साधनांची उदाहरणे सांगा.

➝ ताम्रपट, शिलालेख, राजाज्ञा, धार्मिक ग्रंथ, प्रवासवर्णने ही लिखित साधने आहेत. यामधून त्या काळातील घटना आणि संस्कृतीची माहिती मिळते.

3. मौखिक साधनांची वैशिष्ट्ये सांगा.

➝ मौखिक साधने म्हणजे लोककथा, ओव्या, पोवाडे, भजन, वेद यांसारखी माहिती जी पूर्वी तोंडी सांगितली जात असे. ती नंतर लिखित स्वरूपात आली.

4. इतिहासाच्या लेखनासाठी कोणती काळजी घ्यावी?

➝ कोणतेही साधन विश्वासार्ह आहे का, ते का लिहिले गेले, कोणी लिहिले याची छाननी करावी. तसेच अनेक साधनांची तुलना करूनच निष्कर्ष काढावेत.

5. पुरातत्व उत्खननातून कोणती माहिती मिळते?

➝ उत्खननात मातीची भांडी, नाणी, हाडे, धान्य, मूर्ती आणि अवशेष मिळतात. त्यावरून त्या काळातील लोकांचे जीवन आणि संस्कृती समजते.

6. शिलालेखांमधून कोणती माहिती मिळते?

➝ राजांच्या आज्ञा, सामाजिक नियम, दानपत्रे आणि धार्मिक गोष्टींची माहिती शिलालेखांमधून मिळते. ते इतिहासाचे महत्त्वाचे साधन आहे.