स्वाध्याय
(अ) मी कोठे आहे?
1. माझ्या परिसरातच 0° से. समताप रेषा आहे.
➝ तुम्ही विषुववृत्ताजवळ असाल, कारण तिथे तापमान जास्त असते.
2. माझ्या परिसरातील सरासरी वार्षिक तापमान 25° से. आहे.
➝ तुम्ही उष्ण कटिबंधात असाल, जिथे उन्हाळा जास्त उष्ण असतो.
3. माझ्या परिसरातील सरासरी वार्षिक तापमान 10° से. आहे.
➝ तुम्ही समशीतोष्ण किंवा थंड प्रदेशात असाल, जसे की डोंगराळ भाग.
(ब) मी कोण?
1. समान तापमान असलेल्या ठिकाणांना मी जोडते.
➝ मी “समताप रेषा” आहे.
2. तापमान अचूक मोजण्यासाठी मी उपयोगी पडतो.
➝ मी “तापमापक” आहे.
3. जमीन व पाण्यामुळे मी तापते.
➝ मी “हवा” आहे, कारण ती जमिनीच्या उष्णतेमुळे गरम होते.
4. जमीन व पाणी माझ्यामुळे तापते.
➝ मी “सूर्यकिरण” आहे, कारण माझ्या उष्णतेमुळे पृष्ठभाग गरम होतो.
(क) उत्तरे लिहा.
1. पृथ्वीच्या गोल आकाराचा तापमानावर होणारा नेमका परिणाम आकृतीसह स्पष्ट करा.
➝ पृथ्वी गोल असल्यामुळे सूर्यकिरण काही ठिकाणी लंबरूप, काही ठिकाणी तिरपे पडतात. त्यामुळे विषुववृत्ताजवळ उष्णता जास्त आणि ध्रुवीय भागात कमी असते.
2. अक्षवृत्तीय विस्ताराचा तापमानाशी संबंध सांगा.
➝ विषुववृत्ताजवळ तापमान जास्त असते, कारण सूर्यकिरण लंबरूप पडतात. ध्रुवाजवळ तापमान कमी असते, कारण सूर्यकिरण तिरपे पडतात.
3. समताप रेषांच्या आकारात भूपृष्ठावर बदल होतो त्याची कारणे कोणती आहेत?
➝ जमिनीच्या उंचीचा फरक, समुद्राची जवळीक, वारे, आणि वायुदाब यामुळे समताप रेषांमध्ये बदल होतो.
(उपक्रम)
1. शाळेतील तापमापक वापरून दैनंदिन तापमानाच्या नोंदी वर्गफलकावर लिहा.
➝ दररोज तापमापकाने सकाळी आणि संध्याकाळी तापमान मोजा आणि वर्गफलकावर लिहा.
2. दररोज वर्तमानपत्रांत येणाऱ्या हवामानविषयक माहितीसाठी नोंद पंधरा दिवसांसाठी वहीत करा.
➝ रोजच्या तापमानाचा आलेख काढा आणि हवामान बदलाचे निरीक्षण करा.
Leave a Reply