भूगोल Question Answers Chapter 2 चला वृत्तेवापरूयात Class 6 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

स्वाध्याय

(अ) अचूक पर्याय निवडा:

1. ६६° ३०’ उत्तर अक्षवृत्त म्हणजेच – ✔ आर्क्टिक वृत्त

2. कोणते अक्षवृत्त पृथ्वीला दोन समान भागांत विभागते? – ✔ विषुववृत्त

3. आर्क्टिक वृत्ताचे उत्तर ध्रुवापासूनचे कोनीय अंतर किती आहे? – ✔ ६६°३०’

4. ०° मूळ रेखावृत्त व विषुववृत्त कोणत्या ठिकाणी एकमेकांना छेदतात? – ✔ आफ्रिका खंड

5. कोणत्या अक्षवृत्तांपर्यंत सूर्यकिरणे लंबरूप पडतात? – ✔ कर्कवृत्त आणि मकरवृत्त

6. दक्षिण ध्रुवावरील ठिकाणाचे अक्षवृत्तीय स्थान कोणते असते? – ✔ ९०° दक्षिण अक्षवृत्त

(ब) चुकीची विधाने दुरुस्त करून लिहा:

1. चुकीचे विधान: एखाद्या ठिकाणाचे स्थान सांगताना फक्त रेखावृत्ताचा उल्लेख केला तरी चालतो.

योग्य विधान: एखाद्या ठिकाणाचे स्थान सांगताना त्याचे अक्षवृत्त आणि रेखावृत्त दोन्ही सांगणे आवश्यक आहे.

2. चुकीचे विधान: एखाद्या प्रदेशाचा विस्तार सांगताना लगतच्या प्रदेशाच्या मध्यभागातील अक्षांश, रेखांश गृहीत धरावे लागतात.

योग्य विधान: एखाद्या प्रदेशाचा विस्तार सांगताना त्याच्या टोकाच्या अक्षांश आणि रेखांश विचारात घेतले जातात.

3. चुकीचे विधान: फक्त नकाशाद्वारे एखाद्या रस्त्याचे स्थान सांगता येते.

योग्य विधान: नकाशासोबत अक्षवृत्त आणि रेखावृत्त यांच्या आधारे देखील रस्त्याचे स्थान सांगता येते.

4. चुकीचे विधान: ०° पूर्व रेखावृत्त व १८०° पूर्व रेखावृत्त.

योग्य विधान: ०° मूळ रेखावृत्त आणि १८०° रेखावृत्त एकमेकांचे समोरासमोर असतात.

5. चुकीचे विधान: एखादा मार्ग किंवा नदीप्रवाहाचा विस्तार, उगमाकडील स्थानाच्या अक्षांशापासून शेवटच्या स्थानावरील रेखांशाच्या दरम्यान सांगितला जातो.

योग्य विधान: एखादा मार्ग किंवा नदीप्रवाहाचा विस्तार, उगमाकडील आणि शेवटच्या स्थानाच्या अक्षांश व रेखांश दोन्हींच्या आधारे सांगितला जातो.

6. चुकीचे विधान: ८°४’ उत्तर अक्षवृत्त ते ३७° ६६’ उत्तर अक्षवृत्त ही अचूक स्थाननिश्चिती आहे.

योग्य विधान: ८°४’ उत्तर अक्षवृत्त ते ३७°६’ उत्तर अक्षवृत्त ही अचूक स्थाननिश्चिती आहे.

(क) नकाशावर शोधून खालील ठिकाणांचे अक्षांश व रेखांश लिहा:

1. मुंबई: 19°04′ उ. अक्षांश, 72°52′ पू. रेखांश

2. गुवाहाटी: 26°11′ उ. अक्षांश, 91°44′ पू. रेखांश

3. श्रीनगर: 34°05′ उ. अक्षांश, 74°47′ पू. रेखांश

4. भोपाळ: 23°15′ उ. अक्षांश, 77°25′ पू. रेखांश

5. चेन्नई: 13°05′ उ. अक्षांश, 80°17′ पू. रेखांश

6. ओटावा: 45°25′ उ. अक्षांश, 75°42′ प. रेखांश

7. टोकियो: 35°41′ उ. अक्षांश, 139°41′ पू. रेखांश

8. जोहान्सबर्ग: 26°12′ द. अक्षांश, 28°02′ पू. रेखांश

9. न्यूयॉर्क: 40°43′ उ. अक्षांश, 74°00′ प. रेखांश

10. लंडन: 51°30′ उ. अक्षांश, 0°08′ प. रेखांश

(ड) खालील बाबींचा विस्तार नकाशा किंवा पृथ्वीगोलाच्या साहाय्याने लिहा:

1. महाराष्ट्र (राज्य):

• अक्षांश: 15°44′ उ. ते 22°01′ उ.
• रेखांश: 72°36′ पू. ते 80°54′ पू.

2. चिली (देश):

• अक्षांश: 17°30′ द. ते 56°00′ द.
• रेखांश: 66°30′ प. ते 75°40′ प.

3. ऑस्ट्रेलिया (खंड):

• अक्षांश: 10°30′ द. ते 43°39′ द.
• रेखांश: 113° पू. ते 153°30′ पू.

4. श्रीलंका (बेट):

• अक्षांश: 5°55′ उ. ते 9°51′ उ.
• रेखांश: 79°41′ पू. ते 81°53′ पू.

5. रशियातील ट्रान्स सैबेरियन लोहमार्ग:

• सुरुवात: सेंट पीटर्सबर्ग (59°56′ उ. अक्षांश, 30°19′ पू. रेखांश)
• शेवट: व्हलॅडिव्होस्टॉक (43°07′ उ. अक्षांश, 131°54′ पू. रेखांश)

(इ) पुढील आकृतीत महत्त्वाची वृत्ते काढा व त्यांची अंशात्मक मूल्ये लिहा.

तुमच्या नकाशात खालील महत्त्वाची वृत्ते दाखवा आणि त्यांची अंशात्मक मूल्ये लिहा:

1. विषुववृत्त (Equator) – 0° अक्षांश
2. कर्कवृत्त (Tropic of Cancer) – 23°30′ उत्तर अक्षांश
3. मकरवृत्त (Tropic of Capricorn) – 23°30′ दक्षिण अक्षांश
4. आर्क्टिक वृत्त (Arctic Circle) – 66°30′ उत्तर अक्षांश
5. अंटार्क्टिक वृत्त (Antarctic Circle) – 66°30′ दक्षिण अक्षांश
6. उत्तर ध्रुव (North Pole) – 90° उत्तर अक्षांश
7. दक्षिण ध्रुव (South Pole) – 90° दक्षिण अक्षांश

(ई) पुढील तक्त्यात प्रमुख वृत्ते अंशात्मक मूल्यांसह लिहा.