नैसर्गिक संसाधने म्हणजे काय?
🔹 जे घटक निसर्गामधून आपल्याला मिळतात आणि उपयुक्त असतात, त्यांना नैसर्गिक संसाधने म्हणतात.
🔹 मानव या संसाधनांचा वापर आपल्या अन्न, वस्त्र, निवारा आणि उद्योगांसाठी करतो.
🔹 नैसर्गिक संसाधने मर्यादित प्रमाणात उपलब्ध असतात, म्हणून त्यांचे योग्य संवर्धन करणे गरजेचे आहे.
नैसर्गिक संसाधनांचे प्रकार
नैसर्गिक संसाधन | उपयोग |
---|---|
हवा | श्वास घेण्यासाठी, वारा उर्जेसाठी |
पाणी | पिण्यासाठी, शेतीसाठी, जलविद्युत निर्मितीसाठी |
मृदा (माती) | शेतीसाठी, बांधकामासाठी |
खनिजे | धातू, इंधन, औषधनिर्मिती, उद्योगधंदे |
वनस्पती | अन्न, लाकूड, कागद, औषधे |
प्राणी | दूध, मांस, अंडी, वाहतूक, कातडे |
जमीन | घरे, शेती, उद्योग, वाहतूक |
हवा (Air)
- हवा श्वास घेण्यासाठी सर्व सजीवांना आवश्यक आहे.
- वाऱ्याचा उपयोग वीज निर्मिती आणि नौकानयनासाठी केला जातो.
- झाडे हवा स्वच्छ ठेवतात आणि ऑक्सिजन तयार करतात.
पाणी (Water)
- पृथ्वीवरील सर्व सजीवांना पाण्याची गरज असते.
- पाणी शेती, वीजनिर्मिती, उद्योग आणि घरगुती कामांसाठी वापरले जाते.
- समुद्राच्या पाण्यातून मीठ तयार केले जाते.
मृदा (माती) आणि जमीन (Soil & Land)
- मृदा म्हणजे सुपीक माती, जी शेतीसाठी उपयुक्त असते.
- जमिनीचा वापर शेती, घरे, कारखाने आणि रस्ते बांधण्यासाठी केला जातो.
- मृदा तयार होण्यासाठी हजारो वर्षे लागतात, म्हणून मृदेचे संवर्धन महत्त्वाचे आहे.
खनिजे (Minerals)
✅ खनिजे निसर्गतः तयार होतात आणि वेगवेगळ्या धातू, रसायने आणि इंधनासाठी उपयोगी असतात.
✅ खनिजांचे प्रकार –
🔹 धातू खनिजे: लोह, तांबे, सोनं – यांचा उपयोग वाहन, यंत्रे तयार करण्यासाठी.
🔹 अधातू खनिजे: चुनखडी, मीठ – यांचा उपयोग औषधे, बांधकामात.
✅ खनिजे मर्यादित प्रमाणात असतात, त्यामुळे त्यांचा योग्य वापर करावा.
वनस्पती (Plants)
- वनस्पतींमधून अन्न, लाकूड, फळे, कापूस, औषधे मिळतात.
- झाडे वातावरणातील प्रदूषण कमी करतात आणि कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात.
- जंगलांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर प्राणी राहतात, म्हणून जंगलांचे संरक्षण करणे गरजेचे आहे.
प्राणी (Animals)
- प्राण्यांपासून दूध, मांस, अंडी, कातडे आणि लोकर मिळते.
- घोडे, बैल, उंट वाहतुकीसाठी वापरले जातात.
- मधमाश्यांपासून मध मिळतो आणि काही प्राण्यांपासून औषधांसाठी उपयोगी वस्तू मिळतात.
नैसर्गिक संसाधनांचे संवर्धन का गरजेचे आहे?
- काही संसाधने मर्यादित प्रमाणात आहेत, त्यामुळे त्यांचा जपून वापर करावा.
- झाडे तोडली तर मृदा धूप होईल आणि हवामान बदल होईल.
- पाणी वाया घालवू नये कारण भविष्यात पाणीटंचाई निर्माण होऊ शकते.
- खनिजे आणि इंधनाचा वायफळ वापर टाळावा आणि त्याचा पुनर्वापर करावा.
Leave a Reply