भूगोल Notes Chapter 8 नैसर्गिक संसाधने Class 6 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

नैसर्गिक संसाधने म्हणजे काय?

🔹 जे घटक निसर्गामधून आपल्याला मिळतात आणि उपयुक्त असतात, त्यांना नैसर्गिक संसाधने म्हणतात.

🔹 मानव या संसाधनांचा वापर आपल्या अन्न, वस्त्र, निवारा आणि उद्योगांसाठी करतो.

🔹 नैसर्गिक संसाधने मर्यादित प्रमाणात उपलब्ध असतात, म्हणून त्यांचे योग्य संवर्धन करणे गरजेचे आहे.

नैसर्गिक संसाधनांचे प्रकार

हवा (Air)

• हवा श्वास घेण्यासाठी सर्व सजीवांना आवश्यक आहे.
• वाऱ्याचा उपयोग वीज निर्मिती आणि नौकानयनासाठी केला जातो.
• झाडे हवा स्वच्छ ठेवतात आणि ऑक्सिजन तयार करतात.

पाणी (Water)

• पृथ्वीवरील सर्व सजीवांना पाण्याची गरज असते.
• पाणी शेती, वीजनिर्मिती, उद्योग आणि घरगुती कामांसाठी वापरले जाते.
• समुद्राच्या पाण्यातून मीठ तयार केले जाते.

मृदा (माती) आणि जमीन (Soil & Land)

• मृदा म्हणजे सुपीक माती, जी शेतीसाठी उपयुक्त असते.
• जमिनीचा वापर शेती, घरे, कारखाने आणि रस्ते बांधण्यासाठी केला जातो.
• मृदा तयार होण्यासाठी हजारो वर्षे लागतात, म्हणून मृदेचे संवर्धन महत्त्वाचे आहे.

खनिजे (Minerals)

✅ खनिजे निसर्गतः तयार होतात आणि वेगवेगळ्या धातू, रसायने आणि इंधनासाठी उपयोगी असतात.

✅ खनिजांचे प्रकार –

🔹 धातू खनिजे: लोह, तांबे, सोनं – यांचा उपयोग वाहन, यंत्रे तयार करण्यासाठी.

🔹 अधातू खनिजे: चुनखडी, मीठ – यांचा उपयोग औषधे, बांधकामात.

✅ खनिजे मर्यादित प्रमाणात असतात, त्यामुळे त्यांचा योग्य वापर करावा.

वनस्पती (Plants)

• वनस्पतींमधून अन्न, लाकूड, फळे, कापूस, औषधे मिळतात.
• झाडे वातावरणातील प्रदूषण कमी करतात आणि कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात.
• जंगलांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर प्राणी राहतात, म्हणून जंगलांचे संरक्षण करणे गरजेचे आहे.

प्राणी (Animals)

• प्राण्यांपासून दूध, मांस, अंडी, कातडे आणि लोकर मिळते.
• घोडे, बैल, उंट वाहतुकीसाठी वापरले जातात.
• मधमाश्यांपासून मध मिळतो आणि काही प्राण्यांपासून औषधांसाठी उपयोगी वस्तू मिळतात.

नैसर्गिक संसाधनांचे संवर्धन का गरजेचे आहे?

• काही संसाधने मर्यादित प्रमाणात आहेत, त्यामुळे त्यांचा जपून वापर करावा.
• झाडे तोडली तर मृदा धूप होईल आणि हवामान बदल होईल.
• पाणी वाया घालवू नये कारण भविष्यात पाणीटंचाई निर्माण होऊ शकते.
• खनिजे आणि इंधनाचा वायफळ वापर टाळावा आणि त्याचा पुनर्वापर करावा.