भूगोल Notes Chapter 4 हवा व हवामान Class 6 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

1. हवा म्हणजे काय?

• एखाद्या ठिकाणी विशिष्ट वेळी असलेली वातावरणाची स्थिती म्हणजे हवा.
• हवा सतत बदलत असते, कधी गरम, कधी थंड, कधी दमट तर कधी कोरडी असते.

2. हवामान म्हणजे काय?

• एका ठिकाणच्या हवेचा अनेक वर्षांचा सरासरी अभ्यास म्हणजे हवामान.
• हवामान लगेच बदलत नाही, ते दीर्घकाळ टिकते.
• उदा. – राजस्थानचे हवामान उष्ण आणि कोरडे आहे, तर केरळचे हवामान उष्ण आणि दमट आहे.

3. हवा आणि हवामान यातील फरक

4. हवामान ठरवणारे घटक

हवामान वेगवेगळ्या घटकांवर ठरते. ते म्हणजे:

1. तापमान:

• सूर्याच्या उष्णतेमुळे तापमान बदलते.
• उंच जागी तापमान कमी असते.

2. हवेचा दाब:

• हवेला वजन असते, त्यामुळे ती पृथ्वीवर दाब टाकते.
• समुद्रसपाटीवर हवेचा दाब जास्त असतो आणि उंची वाढली की तो कमी होतो.

3. वारे:

• वारे जास्त दाब असलेल्या ठिकाणाहून कमी दाबाच्या ठिकाणी वाहतात.
• यामुळे थंडी, उष्णता आणि पावसावर परिणाम होतो.

4. आर्द्रता:

• वातावरणातील पाण्याच्या बाष्पाला आर्द्रता म्हणतात.
• समुद्रकिनारी आर्द्रता जास्त असते, म्हणून तिथे हवा दमट असते.

5. वृष्टी:

• आकाशातील ढगातील बाष्प थंड होऊन पाऊस, हिम किंवा गारा होऊन पडते, याला वृष्टी म्हणतात.
• उष्ण भागात जास्त पाऊस पडतो.

5. हवामानावर परिणाम करणारे घटक

• समुद्राची जवळीक
• पर्वत आणि उंची
• अक्षवृत्तीय स्थान (उत्तर किंवा दक्षिण)
• वारे आणि सागरी प्रवाह

6. हवामानाचा परिणाम

• हवामानाचा परिणाम झाडे, प्राणी आणि माणसांच्या जीवनशैलीवर होतो.
• उष्ण प्रदेशात हलके कपडे वापरतात, थंड प्रदेशात लोकरीचे कपडे वापरतात.
• काही भागात शेतीसाठी पाणी मुबलक असते, तर काही ठिकाणी दुष्काळ पडतो.