या काळाच्या भाळावरती
स्वाध्याय
प्र. 1: चार-पाच वाक्यांत उत्तरे लिहा.
(अ) नवीन स्वप्ने साकार करण्यासाठी कोणते प्रयत्न करण्यास कवी सांगत आहे?
➤ कवी सांगतो की नवीन स्वप्ने पूर्ण करण्यासाठी मेहनत करायला हवी.
➤ अडचणींना घाबरू नये, पुढे जात राहावे आणि प्रयत्न करत राहावे.
➤ आपले ध्येय पूर्ण करण्यासाठी चिकाटी आणि आत्मविश्वास आवश्यक आहे.
(आ) पानकळा नाचत केव्हा येईल असे कवीला वाटते?
➤ उन्हाच्या झळा संपल्या की पाऊस येतो आणि त्यासोबत पानकळाही नाचते.
➤ पाऊस आल्यावर निसर्ग ताजातवाना होतो आणि आनंद पसरतो.
(इ) नवीन दिशा शोधायला कवी का सांगत आहे?
➤ नवीन प्रगतीसाठी आणि यश मिळवण्यासाठी माणसाने सतत नवीन मार्ग शोधायला हवेत.
➤ जग बदलत आहे, म्हणून नवनवीन संधी शोधून त्यांचा उपयोग करायला हवा.
प्र. 2: “आणि फुलू दे तुझ्या श्रमातून मानवतेचा इथे मळा” या ओळीचा अर्थ सांगा.
➤ मानवाने मेहनत करून समाजासाठी चांगली कामे करावी.
➤ त्याच्या श्रमांमुळे समाजात प्रेम, शांतता आणि प्रगती नांदावी.
प्र. 3: मानवतेचे कार्य केलेल्या एका व्यक्तीच्या कार्याची माहिती आठ-दहा वाक्यांत लिहा.
🔹 महात्मा गांधी
✔ महात्मा गांधी यांनी अहिंसा आणि सत्याच्या मार्गाने भारताला स्वातंत्र्य मिळवून दिले.
✔ त्यांनी चलेजाव चळवळ आणि असहकार चळवळ चालवली.
✔ त्यांचे जीवन साधे होते, पण त्यांनी जगाला शांततेचा संदेश दिला.
✔ गांधीजींनी सत्य, अहिंसा आणि श्रमाचे महत्त्व सांगितले.
✔ त्यांच्या विचारांमुळे भारत स्वतंत्र झाला आणि मानवतेचा आदर्श निर्माण झाला.
(तुम्ही मदर तेरेसा, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, स्वामी विवेकानंद यांच्यावरही लिहू शकता.)
प्र. 4: तुम्ही इतरांना मदत होईल, असे कोणते चांगले काम करू इच्छिता?
➤ मी गरजू विद्यार्थ्यांना मोफत शिकवू इच्छितो.
➤ मी परिसर स्वच्छ ठेवण्यासाठी मोहिम राबवू इच्छितो.
➤ मी वृद्धाश्रमात जाऊन तिथल्या आजी-आजोबांशी संवाद साधू इच्छितो.
➤ मी झाडे लावून पर्यावरण वाचवण्याचा प्रयत्न करेन.
प्र. 5: कवितेतील मानव रोज नवी स्वप्ने पाहतो, तशी तुम्ही कोणकोणती स्वप्ने पाहता?
➤ मी मोठा होऊन डॉक्टर/शिक्षक/शास्त्रज्ञ बनण्याचे स्वप्न पाहतो.
➤ माझ्या देशासाठी काहीतरी चांगले करायचे आहे.
➤ माझ्या कुटुंबाला आनंदी ठेवण्यासाठी मेहनत करायची आहे.
➤ समाजासाठी उपयोगी ठरणारे काम करायचे आहे.
प्र. 6: खालील तक्त्यात कवितेतील ओळी आणि त्यांचा अर्थ लिहा.
| (अ) कवितेतील ओळी | (ब) अर्थ |
|---|---|
| सूर्यफुलांच्या फुलवी बागा, उजेड यावा घरोघरी | आनंद आणि ज्ञान सर्वत्र पसरावे. |
| काट्यांमधल्या वाटांमधुनि, चालत जा तू पुढे पुढे | अडचणींवर मात करून पुढे जायला हवे. |
| अंधाराला तुडवित जाऊन, घेऊन ये तू नवी पहाट | संकटांवर मात करून चांगले दिवस आण. |
| उंच आभाळी घेऊन झेपा, काढ शोधुनी नव्या दिशा | नवीन संधी शोधून प्रगती करावी. |
खेळूया शब्दांशी.
(अ) पुढील शब्दांचे समानार्थी शब्द कवितेतून शोधा व लिहा.
| शब्द | समानार्थी शब्द (कवितेतून) |
|---|---|
| कपाळ | ललाट |
| पृथ्वी | धरा |
| प्रयत्न | करणी |
| सकाळ | पहाट |
| आकाश | आभाळ |
| दगड | शिळा |
प्र. 7: “नवी स्वप्ने, नवी पहाट, नव्या दिशा” हे शब्दसमूह कोणत्या अर्थाने वापरले आहेत?
✔ “नवी स्वप्ने” – नवीन ध्येय, नवीन कल्पना, नवीन संधी.
✔ “नवी पहाट” – नवीन सुरुवात, चांगले दिवस, आशेचा प्रकाश.
✔ “नव्या दिशा” – नवीन मार्ग, नवे संधी, प्रगतीचा रस्ता.
प्र. 8: घरातील व्यक्ती तुम्हाला कोणत्या गोष्टींसाठी कसे प्रोत्साहन देतात?
✔ आई वडील मला अभ्यासात चांगले यश मिळवण्यासाठी प्रोत्साहित करतात.
✔ शिक्षक मला नवीन गोष्टी शिकण्यासाठी प्रोत्साहन देतात.
✔ मित्र आणि नातेवाईक चांगली कामे करण्यासाठी आणि प्रगतीसाठी प्रेरणा देतात.
✔ घरातील मोठी मंडळी माझ्या छोट्या यशाचे कौतुक करून मला पुढे जाण्यास मदत करतात.
Leave a Reply