राज्यशास्त्र Important Question Class 11 Chapter 5 Rajyashastra Maharashtra Board Marathi Medium

प्रतिनिधीत्वाची संकल्पना

लघु प्रश्न

1. प्रतिनिधित्व म्हणजे काय?
उत्तर: लोकांनी निवडलेल्या व्यक्ती त्यांचे हित जपतात, याला प्रतिनिधित्व म्हणतात.

2. प्रत्यक्ष लोकशाही कुठे होती?
उत्तर: प्राचीन ग्रीसमधील अथेन्समध्ये प्रत्यक्ष लोकशाही होती.

3. अप्रत्यक्ष लोकशाहीला दुसरे नाव काय?
उत्तर: प्रातिनिधिक लोकशाही.

4. राजाचा दैवी अधिकार म्हणजे काय?
उत्तर: राजाला देवाने राज्य करण्याचा अधिकार दिला, अशी समजूत.

5. हाऊस ऑफ कॉमन्स कुठे आहे?
उत्तर: युनायटेड किंग्डममध्ये.

6. भारत प्रजासत्ताक कधी झाला?
उत्तर: 1950 मध्ये.

7. 1935 च्या कायद्याने काय झाले?
उत्तर: प्रांतीय स्तरावर लोकनियुक्त सभा स्थापन झाल्या.

8. निवडणूक पद्धतीचे किती प्रकार आहेत?
उत्तर: दोन – एकसदस्यीय आणि बहुसदस्यीय.

9. भारतात मतदानाचे वय काय आहे?
उत्तर: 18 वर्षे.

10. राजकीय पक्ष म्हणजे काय?
उत्तर: समविचारी लोकांचा संघटित गट.

दीर्घ प्रश्न

1. प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष लोकशाहीत काय फरक आहे?
उत्तर: प्रत्यक्ष लोकशाहीत लोक स्वतः निर्णय घेतात, तर अप्रत्यक्ष लोकशाहीत प्रतिनिधी निवडून कारभार चालवतात. उदा., अथेन्समध्ये प्रत्यक्ष, तर भारतात अप्रत्यक्ष लोकशाही आहे.

2. प्रतिनिधी सभा कशाला म्हणतात आणि ती कशी सुरू झाली?
उत्तर: लोकांनी निवडलेल्या व्यक्तींच्या सभेला प्रतिनिधी सभा म्हणतात. मध्ययुगात कर लादण्यासाठी राजांनी लोकांना बोलावले, तिथून ती सुरू झाली.

3. भारतात प्रतिनिधित्वाची सुरुवात कशी झाली?
उत्तर: 1857 नंतर ब्रिटिशांनी भारतीयांना कायदेमंडळात नेमले. 1935 च्या कायद्याने प्रांतीय सभा लोकनियुक्त झाल्या आणि 1950 मध्ये लोकशाही प्रस्थापित झाली.

4. निवडणूक पद्धतीचे प्रकार काय आहेत?
उत्तर: एकसदस्यीय मतदारसंघात एक उमेदवार निवडतात, तर बहुसदस्यीयमध्ये अनेक. अनेकत्व, बहुमत आणि प्रमाणशीर अशा मतपद्धती आहेत.

5. राजकीय पक्षांचे महत्त्व काय आहे?
उत्तर: राजकीय पक्ष लोकांच्या इच्छांचे प्रतिनिधित्व करतात. निवडणुकीतून सत्ता मिळवून ते धोरणे राबवतात आणि शासनाला स्थैर्य देतात.