राज्यशास्त्र Important Question Class 11 Chapter 4 Rajyashastra Maharashtra Board Marathi Medium

संविधानिक शासन

लघु प्रश्न

1. संविधान म्हणजे काय?
उत्तर: संविधान हा देशाचा कारभार चालवण्याचा नियमांचा जिवंत दस्तऐवज आहे.

2. भारतीय संविधान कोणी बनवलं?
उत्तर: भारतीय संविधान घटना समितीने बनवलं.

3. अलिखित संविधान कोणत्या देशात आहे?
उत्तर: युनायटेड किंग्डममध्ये अलिखित संविधान आहे.

4. संविधानवाद म्हणजे काय?
उत्तर: संविधानवाद म्हणजे शासनाचे अधिकार मर्यादित ठेवणे.

5. मूलभूत हक्कांचं संरक्षण कोण करतं?
उत्तर: न्यायमंडळ मूलभूत हक्कांचं संरक्षण करतं.

6. संसदीय पद्धतीत शासनप्रमुख कोण असतो?
उत्तर: संसदीय पद्धतीत प्रधानमंत्री शासनप्रमुख असतो.

7. अध्यक्षीय पद्धतीत कोणाला नकाराधिकार असतो?
उत्तर: अध्यक्षाला नकाराधिकार असतो.

8. मॅग्नाकार्टा कुठे लागू झालं?
उत्तर: मॅग्नाकार्टा इंग्लंडमध्ये लागू झालं.

9. केशवानंद भारती खटल्याचा निकाल काय होता?
उत्तर: संविधानाची मूळ संरचना बदलता येणार नाही.

10. संघराज्य पद्धत म्हणजे काय?
उत्तर: संघराज्य पद्धत म्हणजे केंद्र आणि राज्यांमध्ये सत्तेचं विभाजन.

दीर्घ प्रश्न

1. संविधानात नियमांचा संच काय सांगतो?
उत्तर: संविधानात नियमांचा संच कायदेमंडळ, कार्यकारी मंडळ आणि न्यायमंडळाची रचना, अधिकार आणि कर्तव्ये सांगतो. हे नियम शासनाच्या प्रत्येक विभागाला त्यांच्या मर्यादेत ठेवतात आणि एकमेकांवर नियंत्रण ठेवण्याची व्यवस्था करतात.

2. भारतीय संविधानाने नागरिकांना काय अधिकार दिले?
उत्तर: भारतीय संविधानाने नागरिकांना मूलभूत हक्क दिले, जसे की स्वातंत्र्य, समता आणि न्याय. हे हक्क संरक्षणासाठी न्यायमंडळाला जबाबदारी दिली आहे आणि त्यावर काही मर्यादाही घातल्या आहेत.

3. संसदीय आणि अध्यक्षीय पद्धतीत काय फरक आहे?
उत्तर: संसदीय पद्धतीत प्रधानमंत्री शासनप्रमुख असतो आणि राष्ट्रपती नामधारी असतो, तर अध्यक्षीय पद्धतीत अध्यक्षच शासनप्रमुख आणि राष्ट्रप्रमुख असतो. संसदीय पद्धतीत कायदेमंडळावर अवलंबून असतं, अध्यक्षीय पद्धतीत नाही.

4. संविधानिक नैतिकता म्हणजे काय?
उत्तर: संविधानिक नैतिकता म्हणजे संविधानाच्या भावनेनुसार आणि तत्त्वांचं पालन करणं. सत्तेवर असणाऱ्यांनी संविधानाच्या मूल्यांचा आदर करावा, ही शिकण्याची आणि रुजवण्याची गोष्ट आहे.

5. भारतीय संघराज्याचं स्वरूप कसं आहे?
उत्तर: भारतीय संघराज्य केंद्राकडे झुकलेलं आहे, जिथे केंद्र आणि राज्यांमध्ये सत्तेचं विभाजन आहे. सातव्या परिशिष्टात अधिकार सूचीबद्ध आहेत, पण केंद्राला जास्त अधिकार आहेत, म्हणून याला संघराज्यसदृश म्हणतात.