राज्यशास्त्र Important Questions Class 10 Chapter 2 Rajyashastra Maharashtra Board Marathi Medium

Imp Question For All Chapters – राज्यशास्त्र Class 10

निवडणूक प्रक्रिया

लहान प्रश्न

1. भारतातील सर्वात लांब नदी कोणती आहे आणि ती कोणत्या समुद्राला मिळते?

• गंगा ही भारतातील सर्वात लांब नदी आहे आणि ती बंगालच्या उपसागराला मिळते.

2. भारताच्या राष्ट्रध्वजामध्ये कोणकोणते रंग असतात आणि त्यांचे प्रतीक काय आहे?

• राष्ट्रध्वजामध्ये केशरी (त्याग), पांढरा (सत्य व शांती), आणि हिरवा (समृद्धी) हे रंग असतात, तसेच मध्ये अशोक चक्र असते.

3. म्हैसूरच्या लढायांमध्ये इंग्रजांचा सर्वात मोठा प्रतिस्पर्धी राजा कोण होता?

• म्हैसूरच्या लढायांमध्ये इंग्रजांचा सर्वात मोठा प्रतिस्पर्धी टीपू सुलतान होता.

4. संयुक्त राष्ट्रसंघाची स्थापना कधी झाली आणि त्याचे मुख्यालय कोठे आहे?

• संयुक्त राष्ट्रसंघाची स्थापना २४ ऑक्टोबर १९४५ रोजी झाली आणि त्याचे मुख्यालय न्यूयॉर्क येथे आहे.

5. भारतातील पहिली रेल्वे सेवा कोणत्या दोन शहरांमध्ये सुरू झाली?

• भारतातील पहिली रेल्वे सेवा १६ एप्रिल १८५३ रोजी मुंबई ते ठाणे दरम्यान सुरू झाली.

6. प्राचीन भारतात ‘गुरुकुल’ शिक्षण पद्धती कोणत्या गोष्टीवर आधारित होती?

• ‘गुरुकुल’ शिक्षण पद्धती विद्यार्थी आणि गुरू यांच्यातील निकटच्या नात्यावर आधारित होती, जिथे विद्यार्थी गुरूच्या घरी राहून शिक्षण घेत.

7. भारताच्या राष्ट्रपतींची निवडणूक कोणत्या पद्धतीने होते?

• भारताच्या राष्ट्रपतींची निवडणूक संसद आणि राज्य विधानसभांच्या निवडून आलेल्या सदस्यांद्वारे अप्रत्यक्ष मतदान पद्धतीने होते.

8. पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर सर्वाधिक क्षेत्रफळ व्यापणारा महासागर कोणता आहे?

• प्रशांत महासागर हा पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर सर्वाधिक क्षेत्रफळ व्यापणारा महासागर आहे.

9. सौरमालेतील सर्वात मोठा ग्रह कोणता आहे आणि त्याला कोणते वैशिष्ट्य आहे?

• गुरू (ज्युपिटर) हा सौरमालेतील सर्वात मोठा ग्रह आहे आणि त्याला मोठे गॅसचे वायुमंडल तसेच ‘ग्रेट रेड स्पॉट’ नावाचे वादळ आहे.

10. हिमालय पर्वतामधील सर्वात उंच शिखर कोणते आहे आणि त्याची उंची किती आहे?

• हिमालयातील सर्वात उंच शिखर माउंट एव्हरेस्ट आहे आणि त्याची उंची ८,८४९ मीटर आहे.

11. भारतात पहिली लोकसभा निवडणूक कधी झाली आणि कोणत्या पक्षाला बहुमत मिळाले?

• भारतात पहिली लोकसभा निवडणूक १९५१-५२ मध्ये झाली आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस पक्षाला बहुमत मिळाले.

12. ‘सत्यमेव जयते’ हे ब्रीदवाक्य कोणत्या ग्रंथातून घेतले आहे?

• ‘सत्यमेव जयते’ हे ब्रीदवाक्य उपनिषदांपैकी ‘मुण्डकोपनिषद’ ग्रंथातून घेतले आहे.

13. ताजमहाल कोणत्या सम्राटाने बांधला आणि कोणाच्या स्मरणार्थ?

• ताजमहाल मुघल सम्राट शहाजहानने आपल्या पत्नी मुमताज महलच्या स्मरणार्थ बांधला.

14. भारताच्या संविधानाचा मसुदा तयार करण्यासाठी कोणत्या समितीची स्थापना झाली होती?

• संविधानाचा मसुदा तयार करण्यासाठी घटनादर्शक समितीची स्थापना झाली होती, ज्याचे अध्यक्ष डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर होते.

15. जैवविविधता म्हणजे काय आणि ती का महत्त्वाची आहे?

• जैवविविधता म्हणजे पृथ्वीवरील सर्व प्रकारच्या सजीव प्राण्यांची आणि वनस्पतींची विविधता, जी परिसंस्थेचे संतुलन राखण्यासाठी महत्त्वाची आहे.

लांब प्रश्न

1. भारतीय संविधानाच्या निर्मिती प्रक्रियेत घटनादर्शक समितीची भूमिका काय होती?

• घटनादर्शक समितीने भारतीय संविधानाचा मसुदा तयार केला, ज्यात विविध घटकांची विचारविमर्श करून नियम आणि कायदे निश्चित केले. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखाली संविधान संकलित करण्यात आले.

2. भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात महात्मा गांधींचे योगदान काय होते?

• महात्मा गांधींनी सत्याग्रह आणि अहिंसाशक्तीचा वापर करून ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध भारताला स्वतंत्रता मिळवून दिली. त्यांनी असहकार चळवळींचे नेतृत्व करून भारतीय जनतेला एकजूट केले.

3. स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या लोकसभा निवडणुकीचे महत्त्व काय होते?

• १९५१-५२ मध्ये पहिली लोकसभा निवडणूक भारतात होऊन प्रगल्भ लोकशाहीची सुरूवात झाली. या निवडणुकीत भारतीय जनतेला स्वतंत्रपणे मतदान करण्याचा हक्क प्राप्त झाला.

4. सत्यमेव जयते या वाक्याचा उपयोग भारताच्या राष्ट्रीय चिन्हात कसा केला आहे?

• ‘सत्यमेव जयते’ हे वाक्य भारतीय राष्ट्रीय चिन्हावर आहे, जे उपनिषदातील एक महत्वाचे तत्व दर्शवते. या वाक्याचा अर्थ आहे, “सत्याचीच विजय होईल.”

5. भारताच्या राष्ट्रीय ध्वजातील रंगांचे महत्त्व काय आहे?

• राष्ट्रीय ध्वजात केशरी रंग त्याग आणि बलिदान दर्शवितो, पांढरा रंग सत्य आणि शांतीचे प्रतीक आहे, आणि हिरवा रंग समृद्धीचे दर्शक आहे. अशोक चक्र ध्वजात प्रगती आणि धैर्याचे प्रतीक आहे.

6. भारतीय स्वातंत्र्य संग्रामातील लाहोर षडयंत्र काय होते?

• लाहोर षडयंत्र १९१५ मध्ये ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध घडलेले एक कट होते, ज्यात भगत सिंग आणि राजगुरु यांचा सहभाग होता. या षडयंत्रामुळे ब्रिटिश सरकारने अनेक क्रांतिकारकांना अटक केली आणि शिक्षा दिली.

7. ताजमहालाच्या स्थापनेचा इतिहास काय आहे?

• ताजमहाल मुघल सम्राट शहाजहानने १६४३ मध्ये आपल्या पत्नी मुमताज महलच्या स्मरणार्थ बांधला. हे एक भव्य श्वेत संगमरवर केलेले स्मारक आहे, ज्याचे उदाहरण प्रेमाचे प्रतीक म्हणून दिले जाते.

8. गांधीजींनी चंपारण सत्याग्रह कसा केला?

• गांधीजींनी १९१७ मध्ये चंपारणमध्ये सत्याग्रह केला, जेथे शेतकऱ्यांना जुलम सहन करावा लागायचा. त्यांच्या नेतृत्वाखाली शेतकऱ्यांना आपल्या हक्कांचा लढा मिळाला आणि ब्रिटिश प्रशासनाने त्यांच्या समस्यांचे निराकरण केले.

9. भारताचे पहिले पंतप्रधान नेहरू कसे होते?

• पंडित जवाहरलाल नेहरू भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात महत्त्वपूर्ण नेते होते आणि स्वतंत्र भारताचे पहिले पंतप्रधान म्हणून त्यांनी देशाच्या विकासासाठी विविध पाउले उचलली. त्यांनी औद्योगिकीकरण आणि शिक्षण क्षेत्रात सुधारणा केली.

10. समाजवादाचे तत्त्वज्ञान भारतात कसे रुजले?

• समाजवादाचे तत्त्वज्ञान भारतात पंडित नेहरू आणि डॉ. आंबेडकर यांचे नेतृत्वाखाली रुजले. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे भारतीय समाजातील आर्थिक विषमतांमध्ये कमी होण्याचे संकेत दिसू लागले.