Summary For All Chapters – कुमारभारती Class 10
गवताचे पाते
वि. स. खांडेकर लिखित ‘गवताचे पाते’ ही एक रूपक कथा असून, ती पिढ्यांमधील वैचारिक मतभेदांचे दर्शन घडवते. ही कथा झाडावरून गळणाऱ्या पान आणि गवताच्या पात्याच्या संवादावर आधारित आहे. हिवाळा सुरू होताच झाडाची पाने गळू लागतात. त्यांच्या पडण्याच्या आवाजाने धरणीमातेच्या कुशीत झोपलेले एक चिमुकले गवताचे पाते जागे होते. ते पडणाऱ्या पानाला विचारते की तो एवढा कर्णकर्कश आवाज का करतो आहे. यावर ते पान उत्तर देते की, हा आवाज म्हणजे एक संगीत आहे, आणि गवताच्या पात्यासारख्या अरसिक प्राण्याला ते समजणार नाही.
नंतर वसंत ऋतू येतो आणि तो संजीवक स्पर्श गळून पडलेल्या पानाला नव्या रूपात जन्म देतो. तेच पान आता गवताच्या पात्याच्या रूपात वाढते. काही काळाने पुन्हा हिवाळा येतो आणि झाडाची पाने गळू लागतात. त्यांच्यामुळे झोपमोड झाल्याने आता गवताचे पातेही त्यांच्यावर चिडते! ही परिस्थिती पाहून आपल्याच जुन्या वागणुकीची पुनरावृत्ती झाल्याचे स्पष्ट होते.
या कथेचा मुख्य संदेश असा आहे की प्रत्येक पिढी दुसऱ्या पिढीवर टीका करते. तरुण पिढीला वाटते की जुनी पिढी जुनाट विचारसरणीने जगते, आणि त्यांच्यावर टीका केली पाहिजे. पण काळाच्या ओघात तीच नवीन पिढी मोठी होते आणि त्यांच्याही मनोवृत्ती बदलतात. त्यांनाही पुढच्या पिढीबद्दल तक्रारी सुरू होतात. हीच पिढ्यान्पिढ्यांची परंपरा आहे. त्यामुळे दुसऱ्याच्या ठिकाणी स्वतःला ठेवून विचार करण्याची वृत्ती ठेवली पाहिजे.
वि. स. खांडेकरांनी रूपकाच्या माध्यमातून अत्यंत साध्या प्रसंगांतून एक मोठा जीवनसत्य दाखवला आहे. पिढ्यांमधील संघर्ष आणि बदलत्या काळाची जाणीव प्रत्येकाने ठेवली पाहिजे. समाज बदलतो, काळ बदलतो, पण माणसाचा स्वभाव मात्र तसाच राहतो, हेच या कथेतून सांगण्याचा प्रयत्न केला आहे.
Leave a Reply