सोनाली
“सोनाली” हा डॉ. वा. ग. पूर्णपात्रे लिखित एक संवेदनशील आणि हृदयस्पर्शी पाठ आहे. हा पाठ माणूस आणि प्राणी यांच्यातील प्रेम, विश्वास आणि निसर्गाच्या नियमांचे महत्त्व दर्शवतो. प्राणी आणि माणसाच्या सहवासानेही प्राणी माणसाळू शकतो, हे या कथेच्या माध्यमातून स्पष्ट केले आहे. लेखक वन्यप्राण्यांविषयी प्रचंड आकर्षित होते आणि त्यांना वन्य प्राण्यांच्या अभ्यासाची आवड होती. सिंह हा एक हिंस्र प्राणी आहे, परंतु त्याच्याही हृदयात प्रेमाची भावना असू शकते, हे सिद्ध करण्यासाठी त्यांनी एक सिंहिणीचे पिल्लू आपल्या घरी आणले आणि प्रेमाने तिचे संगोपन केले.
सोनालीचे घरात आगमन आणि तिचे संगोपन
लेखकाने तीन सिंहाच्या पिल्लांपैकी सर्वात शांत आणि कमी फिस्कारणारे पिल्लू निवडले. हे पिल्लू इतरांपेक्षा अधिक सशक्त आणि माणसाळणारे होते. लेखकाने तिचे “सोनाली” असे नाव ठेवले कारण तिच्या अंगावरील केस सोन्यासारखे चमकदार आणि सुवर्णकांती असलेले होते. सोनाली लेखकाच्या कुटुंबाचा एक अविभाज्य भाग बनली. घरात आधीच रूपाली नावाची कुत्री होती. सुरुवातीला सोनाली आणि रूपालीमध्ये सतत भांडणे होत असत. रूपाली सोनालीवर भुंकायची, तर सोनाली फिस्कारायची. मात्र काही दिवसांतच त्या दोघी चांगल्या मैत्रिणी बनल्या आणि नेहमी एकत्र राहू लागल्या. त्या एकत्र झोपत, खेळत आणि जेवत असत. सोनाली रूपालीला मोठ्या बहिणीसारखे मानू लागली.
सोनाली जसजशी मोठी होत गेली तसतशी ती झपाट्याने वाढू लागली आणि रूपालीपेक्षा दुप्पट मोठी आणि बलवान झाली. तिची ताकद एवढी वाढली की तिने पितळी पातेली चावून चाळणी केली. तिच्या आहारातही वाढ झाली. तिला रोज साडेतीन किलो मटण, दूध-पोळी आणि दूध-भात लागायचे. लेखकाने तिच्यावर मुलीसारखे प्रेम केले आणि तीही लेखकावर अपार प्रेम करत असे. झोपताना ती लेखकाच्या पायाशी झोपायची, केस चाटायची आणि पंजाने विस्कटायची. एकदा लेखक बाहेर गेल्याने अण्णांनी तिला वेळेवर जेवण दिले नाही, तेव्हा तिने मोठी डरकाळी फोडली आणि जाळीच्या दारावर जोरात पंजे मारले. यावरून स्पष्ट होते की, ती केवळ ताकदवानच नव्हती, तर भावनिक आणि प्रेमळ देखील होती.
सोनालीचे रूप बदलत जाते
सोनाली लहान असताना रूपाली तिच्यावर अधिकार गाजवायची, पण जसजशी ती मोठी झाली तसतशी रूपाली तिच्या दुप्पट-चौपट आकाराची झाली. तरीही रूपालीने तिचा ताईपणा कायम ठेवला. दोघी एकमेकींवर खूप प्रेम करायच्या आणि रूपाली नसली की, सोनाली जाळीच्या दरवाजावर पंजे मारायची. सोनाली केवळ रूपालीशीच नाही तर लेखकाच्या नातसुन दीपालीशीही घट्ट जुळली. दीपाली नेहमी सोनालीच्या जाळीजवळ जाऊन “छोना, छोना तू काय कत्ते?” असे बोलायची.
एकदा एक अनोळखी गृहस्थ दीपालीला उचलून नेत असताना सोनालीने फिस्कारून त्याच्या अंगावर झडप घातली. ती खूप प्रेमळ होती, पण तिच्या प्रिय व्यक्तींना कोणी धक्का दिला तर ती अत्यंत संतापायची. त्यामुळे लेखकाने ओळखले की, वन्य प्राणी कितीही माणसाळले तरी त्यांच्या रक्तात असलेली स्वाभाविक वृत्ती बदलत नाही.
सोनालीचा अखेरचा प्रवास
लेखकाने सोनालीला खूप प्रेम दिले आणि तिचे संगोपन मोठ्या जिव्हाळ्याने केले. मात्र, जसजशी ती वाढू लागली तसतसे तिला योग्य वातावरणाची गरज भासू लागली. सिंहिणीला घरात बंदिस्त ठेवणे योग्य नाही, हे लेखकाला समजले आणि त्यांनी तिला पुण्याच्या पेशवे उद्यानात पाठवण्याचा निर्णय घेतला. 31 मार्च 1974 हा सोनालीचा लेखकाच्या घरातील शेवटचा दिवस ठरला. लेखकाने स्वतः सोनालीला घेऊन पुण्याला नेले.
पुण्यात पोहोचल्यावर तिला पाहण्यासाठी मोठी गर्दी जमली होती. महापौरांनी तिचा औपचारिक स्वीकार केला आणि लोकांनी टाळ्यांचा कडकडाट केला. मात्र, जेव्हा तिला पिंजऱ्यात सोडण्यात आले, तेव्हा ती अस्वस्थ झाली. ती गजावर पंजे मारत मोठ्याने ओरडू लागली आणि पिंजऱ्यातून बाहेर पडण्यासाठी धडपडू लागली. लेखकाच्या डोळ्यात अश्रू आले, पण त्यांना माहीत होते की सोनालीला नैसर्गिक अधिवासात परत पाठवणेच योग्य आहे. शेवटी त्यांनी मोठ्या दुःखाने तिच्याकडे पाठ फिरवली आणि तिला निरोप दिला.
या कथेतून मिळणारा संदेश:
“सोनाली” या पाठातून माणूस आणि प्राणी यांच्यातील भावनिक नाते, प्रेम, विश्वास आणि जबाबदारी यांचे महत्त्व पटते. कोणताही प्राणी प्रेमाने माणसाळतो, पण त्याला त्याच्या नैसर्गिक अधिवासातच ठेवणे योग्य असते. लेखकाच्या प्रेमळ संगोपनामुळे सोनाली प्रेमळ आणि संवेदनशील झाली, पण शेवटी तिला तिच्या नैसर्गिक ठिकाणीच सोडणे आवश्यक होते. या कथेचा मुख्य संदेश म्हणजे माणसाने प्राण्यांवर प्रेम करावे, त्यांचा आदर करावा आणि त्यांच्या नैसर्गिक जीवनशैलीला मान देणे आवश्यक आहे.
Leave a Reply