कुमारभारती Summary Class 10 बालसाहित्यिका Kumarbharati Maharashtra Board Marathi Medium

बालसाहित्यिका : गिरिजा कीर (स्थूलवाचन)

गिरिजा कीर या मराठी साहित्यातील एक मान्यवर लेखिका असून त्यांचे साहित्य बालवाचकांमध्ये विशेष लोकप्रिय आहे. त्यांच्या लेखनशैलीत सहजता, माणुसकी आणि बालसुलभता आहे. त्यांच्या साहित्यप्रवासाचे महत्त्व डॉ. विजया वाड यांनी या प्रकरणात रसास्वादाच्या दृष्टिकोनातून उलगडले आहे. गिरिजा कीर यांनी कथा, कादंबऱ्या, बालनाटके आणि चरित्रे यांसारख्या विविध साहित्य प्रकारांत आपली छाप सोडली आहे. त्यांचे लेखन मुलांच्या भावविश्वाशी अतिशय समरस होऊन केलेले आहे.

गिरिजा कीर यांच्या बालनाटिकांमध्ये मुलांच्या मनातील प्रश्न, त्यांच्या कल्पनाशक्तीचे दर्शन आणि त्यांच्या इच्छा-आकांक्षा यांचे प्रभावी चित्रण दिसते. ‘एक अर्ज आहे बाप्पा’ ही त्यांची एक उत्कृष्ट बालनाटिका असून त्यात मुलांनी मोठ्यांच्या बंधनांविषयी केलेल्या तक्रारींची विनोदी मांडणी आहे. मोठ्यांचे नियंत्रण मुलांना सहन होत नाही आणि त्यांना काही स्वातंत्र्य हवे असते. ही स्वातंत्र्ये मिळवण्यासाठी ते आपला अर्ज गणपतीपुढे ठेवतात. या नाटिकेतून मुलांच्या विचारशक्तीचा गोडवा आणि त्यांच्या निरागस कल्पना दिसून येतात.

गिरिजा कीर यांनी फक्त बालनाटकेच नव्हे, तर थोर व्यक्तींची चरित्रेही मुलांसाठी लिहिली आहेत. महात्मा जोतीबा फुले, संत गाडगेबाबा, अहिल्याबाई होळकर, अनुताई वाघ आणि ताराबाई मोडक यांचे चरित्रलेखन करून त्यांनी समाजसेवा, शिक्षण, स्त्रीशिक्षण आणि परोपकार यांचा महत्त्वपूर्ण संदेश दिला आहे. त्यांच्या चरित्रांमध्ये मुलांसाठी प्रेरणादायी विचार आणि आदर्श व्यक्तिमत्त्वांची ओळख करून देण्याचा प्रयत्न केला आहे.

त्यांच्या ‘गोष्ट एका माणसाची’ या कथेत चूक सुधारण्याचा आणि संवेदनशीलतेचा संदेश देण्यात आला आहे. मधू नावाचा गरीब मुलगा गरिबीमुळे एका व्यक्तीचे पाकीट चोरतो, पण त्याला समजते की ते पैसे त्या व्यक्तीच्या आईच्या उपचारांसाठी होते. हे जाणून घेतल्यानंतर तो पश्चात्ताप करून पैसे परत करतो. ही कथा माणुसकी, प्रामाणिकपणा आणि पश्चात्ताप या मूल्यांवर आधारित आहे.

गिरिजा कीर यांच्या ‘झंप्या द ग्रेट’ आणि ‘यडबंबू ढब्बू’ या बालकादंबऱ्यांतून मुलांच्या गमतीशीर आणि भावनाप्रधान जगाचे दर्शन घडते. ‘झंप्या द ग्रेट’ मध्ये झंप्याच्या चंचल स्वभावाचे आणि त्याच्या निरागस गोंधळाचे विनोदी वर्णन आहे. ‘यडबंबू ढब्बू’ ही एक भावनिक कादंबरी असून ढब्बूच्या बालसुलभ वर्तनावर प्रकाश टाकते. यातून प्रेम, सहानुभूती आणि समाजप्रेम यांचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे.

गिरिजा कीर यांच्या लेखनशैलीत सहजता असूनही तिच्यात भावनिक ओलावा आणि समाजप्रबोधन आहे. त्यांच्या कथांमधून मुलांना जीवनमूल्ये शिकायला मिळतात. बालसाहित्याच्या क्षेत्रात त्यांचे योगदान अतुलनीय आहे. त्यांनी मुलांच्या मानसिकतेला समजून घेत, त्यांच्या विश्वाशी संलग्न राहून लेखन केले आहे. त्यांच्या साहित्यामुळे मराठी बालसाहित्य अधिक समृद्ध झाले आहे.