बोलतो मराठी…
कृति
(१) आकृत्या पूर्ण करा:
भाषा वापरताना अर्थाचा अनर्थ टाळण्यासाठी आवश्यक उपाय –
- योग्य शब्दप्रयोग वापरणे.
- वाक्प्रचार आणि म्हणींचा योग्य संदर्भात उपयोग करणे.
- शब्दांचे व्युत्पत्ती जाणून घेणे.
- भाषेचा अभ्यास करून योग्य व्याकरण वापरणे.
- इंग्रजी किंवा अन्य भाषांतील अयोग्य शब्दप्रयोग टाळणे.
(२) शब्दांची व्युत्पत्ती शोधण्याचे फायदे लिहा.
- शब्दांचा खरा अर्थ आणि त्यांचा उगम समजतो.
- शब्दांच्या योग्य वापराबाबत गोंधळ होत नाही.
- भाषेतील शुद्धता आणि समृद्धता वाढते.
- वाक्प्रचार आणि म्हणींचे योग्य अर्थ समजतात.
- चुकीच्या शब्दांच्या वापरामुळे होणारा विनोद आणि गोंधळ टाळता येतो.
(३) पाठाच्या आधारे खालील चौकटी पूर्ण करा:
(अ) मराठी भाषेची खास शैली –
- वेगवेगळ्या क्रियांसाठी वेगवेगळे शब्द.
- विविध शब्दप्रयोग आणि वाक्प्रचार.
- शब्दांचा गोडवा आणि लवचिकता.
(आ) मराठी भाषेला लेखिकेने दिलेली उपमा –
- आईच्या ठिकाणी असलेली भाषा.
- आपल्या भावजीवनाला आकार देणारी.
- आपल्या भावना व्यक्त करण्यासाठी सर्वोत्तम माध्यम.
(इ) शब्दांचा अर्थ जाणून घेण्याचे साधन –
- शब्दकोश आणि व्युत्पत्ती कोश.
- व्याकरण आणि साहित्य वाचन.
- भाषा अभ्यासाच्या सवयीमुळे समज.
(४) गटात न बसणारा शब्द ओळखून चौकटी पूर्ण करा:
(अ) ऐट, डौल, रुबाब, चैन – (चैन – कारण बाकी शब्द दिमाख आणि शोभेबद्दल आहेत.)
(आ) कपाळ, हस्त, ललाट, भाल – (हस्त – कारण बाकी शब्द कपाळाशी संबंधित आहेत.)
(इ) विनोद, नवल, आश्चर्य, विस्मय – (विनोद – कारण बाकी शब्द अचंबा आणि आश्चर्याशी संबंधित आहेत.)
(ई) संपत्ती, संपदा, कांता, दौलत – (कांता – कारण बाकी शब्द संपत्तीशी संबंधित आहेत.)
(उ) प्रख्यात, प्रज्ञा, नामांकित, प्रसिद्ध – (प्रज्ञा – कारण बाकी शब्द कीर्तीशी संबंधित आहेत.)
(५) खाली दिलेल्या अनेकवचनी नामांचे एकवचनी रूप लिहून प्रत्येकी एक वाक्य तयार करा:
(अ) रस्ते → रस्ता → माझ्या गावात एक सुंदर रस्ता आहे.
(आ) वेळा → वेळ → मला अभ्यासासाठी पुरेसा वेळ द्या.
(इ) भिंती → भिंत → माझ्या घराची भिंत मजबूत आहे.
(ई) विहिरी → विहीर → आमच्या शेतात एक जुनी विहीर आहे.
(उ) घड्याळे → घड्याळ → माझ्या हातात एक सुंदर घड्याळ आहे.
(ऊ) माणसे → माणूस → प्रत्येक माणूस स्वतःच्या कर्तृत्वावर मोठा होतो.
(६) खालील शब्दसमूहाबद्दल एक शब्द लिहा:
(अ) पसरवलेली खोटी बातमी – अफवा
(आ) ज्याला मरण नाही असा – अमर
(इ) समाजाची सेवा करणारा – समाजसेवक
(ई) संपादन करणारा – संपादक
(७) स्वमत:
(अ) ‘तुम्ही शहाणे आहात’ या वाक्यातील ‘शहाणे’ या शब्दाच्या अर्थच्छटा लिहा.
- ‘शहाणे’ या शब्दाचा हुशार, चतुर, अनुभवसंपन्न, समजूतदार आणि जबाबदार अशा विविध अर्थांमध्ये उपयोग होतो.
(आ) ‘गरज नसताना इतर भाषांमधले शब्द वापरून बोलू नये’ या लेखिकेच्या मताबाबत तुमचे मत सोदाहरण लिहा.
- लेखिकेचे मत योग्य आहे कारण भाषेच्या शुद्धतेसाठी मूळ मराठी शब्दांचा वापर करणे गरजेचे आहे. उदाहरणार्थ, ‘मी स्टडी केली’ ऐवजी ‘मी अभ्यास केला’ म्हणणे अधिक योग्य ठरेल.
(इ) लेखिकेने मराठी भाषेचा केलेला सन्मान तुमच्या शब्दांत लिहा.
- लेखिकेने मराठी भाषेची श्रीमंती दाखवून तिच्या सौंदर्याची जाणीव करून दिली आहे. मराठीत विविध शब्दप्रयोग, म्हणी, वाक्प्रचार आणि व्युत्पत्तीचे महत्त्व स्पष्ट करून भाषेचा आदर राखण्याचा संदेश त्यांनी दिला आहे.
Leave a Reply