निर्णय
(1) खालील आकृती पूर्ण करा.
(अ) दुकानातील रोबोची वैशिष्ट्ये:
- माणसासारखे दिसतात आणि वागतात
- कमी वेळात अधिक काम करण्याची क्षमता
- कोणत्याही प्रकारच्या भावनाशून्यता
- ठराविक पद्धतीने कार्य करणारे
(आ) हॉटेलमधील मनोज या वेटरच्या हिला अंगचे गुण:
- प्रामाणिकपणा
- प्रसंगावधान
- जबाबदारीची जाणीव
- संकटसमयी तत्परता
(2) कारणे लिहा.
(अ) हॉटेल मालकाने चार रोबो खरेदी केले, कारण:
हॉटेलमध्ये वेटरच्या सततच्या गैरहजेरीमुळे आणि त्यांच्या कामचुकारपणामुळे होणाऱ्या त्रासाला तोडगा काढण्यासाठी हॉटेल मालकाने चार रोबो खरेदी केले.
(आ) हॉटेल मालकाची दूबिधा मन:स्थिती संपली, कारण:
त्याला अनुभवातून कळले की रोबोंच्या तुलनेत माणसातील संवेदनशीलता आणि प्रसंगावधान अधिक महत्त्वाचे आहे. त्यामुळे त्याने रोबोऐवजी माणसावर विश्वास ठेवण्याचा निर्णय घेतला.
(3) रोबोंना कामे करण्यासाठी सज्ज करण्याच्या कृतींच्या घटनाक्रमाचा ओघतक्ता तयार करा.
- रोबोंचे चार्जिंग सुरू करणे
- कपडे व्यवस्थित करून त्यांना तयार करणे
- त्यांच्या मेमरी कार्डमध्ये आवश्यक माहिती भरणे
- पॉवर बटण सुरू करून त्यांना कार्यान्वित करणे
- ठरवलेली कामे त्यांच्याकडून करून घेणे
(4) खालील शब्दसमूहांचा अर्थ तुमच्या शब्दांत लिहा.
(अ) वाळवंटातील हिरवळ – दुर्मिळ उपलब्ध गोष्ट
(आ) कासवगती – अतिशय संथ गती
(इ) अचंबित नजर – आश्चर्यचकित होऊन पाहणे
(ई) दूविधा मनःस्थिती – संभ्रमावस्था
(5) खालील वाक्ग्रचारांचा योग्य अर्थ शोधा व लिहा.
(अ) आनंद गगनात न मावणे – (३) खूप आनंद होणे
(आ) काडीचाही त्रास न होणे – (३) अजिबात त्रास न होणे
(6) शब्दसमूहांबद्‌दल एक शब्द लिहा.
(अ) अपेक्षा नसताना दिसणारी घटना – अनपेक्षित
(आ) ज्याचे आकलन होत नाही असे – अनाकलनीय
(इ) कुठलीही अपेक्षा न ठेवता – निरपेक्ष
(7) स्वमत
(अ) रोबो व माणूस यांच्या वागण्यातील ठळक फरक पाठाच्या आधारे स्पष्ट करा.
रोबो एका ठराविक साच्यात काम करतात. त्यांच्यात भावना नसतात, त्यामुळे ते संकटसमयी निर्णय घेऊ शकत नाहीत. माणसामध्ये संवेदनशीलता, सहानुभूती आणि निर्णयक्षमतेची गुणवत्ता असते, जी कोणत्याही मशीनमध्ये असू शकत नाही.
(आ) तंत्रज्ञान हे माणसाला पूरक आहे, पर्याय नाही’, या विधानाबाबत तुमचे विचार लिहा.
तंत्रज्ञानामुळे माणसाचे जीवन सुलभ होते, पण ते माणसाची जागा घेऊ शकत नाही. संकटसमयी प्रसंगावधान आणि सहानुभूती ही फक्त माणसाच्याच हातात आहे. त्यामुळे तंत्रज्ञान हे सहाय्यक असू शकते, पण माणसाच्या बुद्धी आणि संवेदनशीलतेचा पर्याय होऊ शकत नाही.
(इ) ‘माणुसकीमुळेच माणूस श्रेष्ठ ठरतो’, या विधानाचा अर्थ स्पष्ट करा.
माणसाला इतर प्राण्यांपेक्षा वेगळे ठरवणारी गोष्ट म्हणजे त्याची माणुसकी. माणूस भावनाशील असल्यामुळे तो संकटसमयी दुसऱ्याला मदत करतो. पाठातील मनोजचा प्रसंग दर्शवतो की माणसातील संवेदनशीलता आणि सहानुभूतीच खऱ्या अर्थाने त्याला श्रेष्ठ बनवते.
उपक्रम:
‘यंत्रमानवाचा रिमोट माणसाच्या हातात’, या विधानावर वर्गात चर्चा करा व चर्चेतील मुद्द्यांचा अहवाल लिहा.
मुख्य मुद्दे:
- यंत्रमानव हा माणसाच्या आदेशावर कार्य करणारा यंत्र आहे.
- तो फक्त दिलेले आदेश पाळतो, पण स्वतः निर्णय घेऊ शकत नाही.
- तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर केल्यास माणसाचे जीवन सोपे होते.
- मात्र, तंत्रज्ञानावर संपूर्ण अवलंबून राहणे धोकादायक ठरू शकते.
- त्यामुळे यंत्रमानवाचा वापर योग्य पद्धतीने करणे आवश्यक आहे.
भाषाभ्यास –
(अ) आला हा दारि उभा वसंत फेरीवाला
(१) वरील उदाहरणातील अलंकार – रूपक अलंकार
(२) त्या अलंकाराची वैशिष्ट्ये – एखाद्या गोष्टीचे दुसऱ्या गोष्टीशी साधर्म्य दाखवून रूपकात्मक वर्णन करणे.
(आ) लहानपण देगा देवा । मुंगी साखरेचा रवा ।
(१) संत तुकाराम महाराजांनी वरील अभंगात ज्या दोन गोष्टींची तुलना केली आहे त्या गोष्टी –
- लहानपण आणि मुंगीला मिळणारा साखरेचा रवा
(२) वरील उदाहरणातील अलंकार – उपमा अलंकार
(३) या अलंकाराची वैशिष्ट्ये – एका गोष्टीची दुसऱ्या गोष्टीशी तुलना करण्यासाठी ‘सारखा’, ‘जसा’ अशा शब्दांचा वापर केला जातो.
(इ) संसार सागरी विहरे जीवन नौका
(१) वरील उदाहरणातील उपमेये – संसार आणि सागर, जीवन आणि नौका
(२) वरील उदाहरणातील उपमाने – सागरासारखा संसार, नौकेसारखे जीवन
(३) वरील उदाहरणातील अलंकार – उपमा अलंकार
(ई) खालील ओळी वाचून रिकाम्या जागा भरा.
सावळा ग रामचंद्र । रत्नमंचकी झोपतो ।
त्याला पाहता लाजून । चंद्र आभाळी लोपतो ।।
Leave a Reply