सोनाली
(1) आकृत्या पूर्ण करा.
(अ) लेखकाने निवडलेल्या पिलाची वैशिष्ट्ये:
- थोड्या शांत स्वभावाचे होते.
- इतर पिल्लांपेक्षा थोडे सशक्त होते.
- सहज माणसाळणारे आणि प्रेमळ होते.
(आ) सोनाली आणि रूपाली यांची झोपण्यापूर्वीची दंगामस्ती:
- दोघी बिछान्यावर खेळत, उड्या मारत आणि दंगा करत.
- सोनाली लेखकाचे केस चाटायची आणि पंजाने विस्कटायची.
- रूपाली थकून पटकन झोपायची, पण सोनाली झोपायला वेळ लावायची.
(2) तुलना करा.
| सोनाली | रूपाली |
|---|---|
| सिंहिण | कुत्री |
| शांत, पण ताकदवान | चंचल आणि लवचिक |
| मोठ्या ताकदीची, पण प्रेमळ | धाडसी आणि हुशार |
| हळूहळू मोठी आणि बलवान झाली | लहानखुरीच राहिली, पण अधिकार गाजवत होती |
| लेखकाशी अतूट नाते होते | सोनालीशी घट्ट मैत्री होती |
(3) खालील वाक्यांतून दिसणारे सोनालीच्या स्वभावाचे पैलू:
(अ) “सोनालीचे दात कधी रूपालीला लागले नाहीत.”
सोनाली प्रेमळ आणि काळजीवाहू होती.
(आ) “रूपाली सोबत नसली तर सोनाली जाळीच्या दारावर पंजे मारी.”
सोनालीला रूपालीबरोबर राहायला आवडायचे, तिच्यावर खूप प्रेम होते.
(इ) “सोनालीने एक मोठी डरकाळी फोडली.”
रागीट आणि आपले हक्क टिकवणारी होती.
(ई) “सोनाली शांत होऊन लेखकाचे पाय चाटू लागली.”
आपली चूक कबूल करणारी आणि प्रेमळ होती.
(उ) “मोठ्याने फिस्कारून सोनाली गृहस्थाच्या अंगावर आली.”
ती संरक्षणात्मक आणि सावध होती.
(ऊ) “सोनाली आळीपाळीने आमच्याकडे पाहत होती.”
आपुलकी आणि भावनिक जवळीक दर्शवणारी होती.
(4) पुढील घटना केव्हा घडल्या ते लिहा.
| घटना | घडल्याचा दिवस/वेळ |
|---|---|
| सोनाली अण्णांवर रागावली | जेव्हा अण्णांनी तिला वेळेवर खायला दिले नाही. |
| सोनालीने पातेल्याची चाळणी केली | रात्री दूध प्यायल्यानंतर, पातेल्याशी खेळताना. |
| सोनाली गृहस्थाच्या अंगावर धावली | जेव्हा त्या गृहस्थाने दीपालीला उचलले. |
| सोनाली बिथरली, गरागरा फिरू लागली | जेव्हा तिला पिंजऱ्यात सोडण्यात आले. |
(5) सोनाली आणि रूपाली यांच्यातील मैत्री दर्शवणाऱ्या दोन सवयी:
- दोघी नेहमी एकत्र झोपत आणि खेळत.
- जेवताना एकमेकींसोबत असायच्या आणि वेगळे पडल्यावर अस्वस्थ व्हायच्या.
(6) खालील वाक्प्रचारांचे अर्थ आणि उपयोग:
| वाक्प्रचार | अर्थ | वाक्यात उपयोग |
|---|---|---|
| डोळे विस्फारून बघणे | आश्चर्याने पाहणे | सोनालीची डरकाळी ऐकून सगळे डोळे विस्फारून बघत होते. |
| लळा लागणे | खूप प्रेम वाटणे | सोनाली आणि रूपाली यांचा एकमेकींना खूप लळा लागला होता. |
| तुटून पडणे | आक्रमक होणे | आपल्या खाण्यावर कोणीतरी तुटून पडल्यासारखी सोनाली वागत होती. |
| तावडीत सापडणे | अडचणीत येणे | दीपाली गृहस्थाच्या तावडीत सापडली तेव्हा सोनाली संतापली. |
(7) स्वमत:
(अ) सोनाली व दीपाली यांच्यातील जिव्हाळा व्यक्त करणारा प्रसंग तुमच्या शब्दांत लिहा.
सोनाली आणि दीपाली यांच्यातील नाते अतूट होते. दीपाली नेहमी सोनालीच्या जाळीजवळ जाऊन “छोना, छोना तू काय कत्ते?” असे बोलायची. एकदा एक गृहस्थ दीपालीला उचलून नेत असताना सोनाली फिस्कारली आणि त्याच्या अंगावर धावली. यावरून स्पष्ट होते की, सोनालीला दीपालीसाठी मोठे आपुलकीचे आणि रक्षणाचे भाव होते.
(आ) “पशूंना कोणी फसवलं, तर त्यांना राग येतो”, यासंबंधी तुम्ही अनुभवलेली एखादी घटना तुमच्या शब्दांत सांगा.
माझ्या आजीकडे एक मांजर होते. ती रोज ठरलेल्या वेळी दूध प्यायची. एकदा माझ्या भावाने तिला दुधाऐवजी पाण्याचा कटोरा दिला. त्याक्षणी तिने रागाने गुरगुरत माझ्या भावाकडे पाहिले आणि पाणी पिण्यास नकार दिला. त्यावरून स्पष्ट होते की, प्राणी फसवणूक ओळखतात आणि त्यांना त्याचा राग येतो.
(8) भाषाभ्यास – द्वंद्व समास:
(अ) खालील सामासिक शब्दांचे विग्रह आणि समासाचे नाव:
| सामासिक शब्द | विग्रह | सामासाचे नाव |
|---|---|---|
| पाला-पाचोळा | पाला आणि पाचोळा | समाहार द्वंद्व समास |
| केळकऱ्हा | केळ आणि कऱ्हा | समाहार द्वंद्व समास |
| तीनचार | तीन किंवा चार | वैकल्पिक द्वंद्व समास |
| खोटेखोटे | खोटे किंवा खोटे | वैकल्पिक द्वंद्व समास |
| कुलविकिली | कुल आणि विकिली | इतरेतर द्वंद्व समास |
| स्त्रीपुरुष | स्त्री आणि पुरुष | इतरेतर द्वंद्व समास |
Leave a Reply