आकाशी झेप घे रे
(१) योग्य पर्याय निवडा:
(अ) सुखलोलुप झाली काया म्हणजे…
उत्तर: (४) सुख उपभोगण्याची सवय लागते.
(आ) पिंजरा सोडून झेप घेतल्याने…
उत्तर: (३) आपल्याला स्वसामर्थ्याची जाणीव होते.
(२) तुलना करा.
उत्तर:
- “आकाशी झेप घे रे” आणि “पिंजऱ्यातील पोपट” या कवितांमध्ये समान संदेश आहे.
- दोन्ही कवितांत परावलंबित्व सोडून स्वसामर्थ्यावर जगण्याचे महत्त्व स्पष्ट केले आहे.
- “आकाशी झेप घे रे” मध्ये पाखराच्या प्रतीकातून माणसाला मुक्ततेचा संदेश दिला आहे, तर “पिंजऱ्यातील पोपट” मध्ये बंदिस्त जीवनातून बाहेर पडण्याची प्रेरणा दिली आहे.
(३) पाखराला स्वसामर्थ्याची ओळख करून देणाऱ्या कवितेतील ओळी लिहा.
उत्तर:
“तुज पंख दिले देवाने, कर विहार सामर्थ्याने
दरि-डोंगर, हिरवी राने, जा ओलांडुनी या सरिता-सागरा”
या ओळींतून कवीने सांगितले आहे की, प्रत्येक प्राणिमात्राला परमेश्वराने क्षमता दिली आहे. त्या क्षमतेचा योग्य उपयोग करून स्वतंत्र जीवन जगावे.
(४) कवीने यशप्राप्तीच्या संदर्भात सांगितलेली सुवचने लिहा.
उत्तर:
“घामातून मोती फुलले, श्रमदेव घरी अवतरले
घर प्रसन्नतेने नटले, हा योग जीवनी आला साजिरा”
या ओळींतून कवीने स्पष्ट केले आहे की, मेहनत केल्याशिवाय यश मिळत नाही. घाम गाळल्यावरच यशाचे मोती मिळतात आणि जीवन आनंदाने नटते.
(५) काव्यसौंदर्य:
(अ) खालील ओळींचे रसग्रहण करा.
“घामातून मोती फुलले, श्रमदेव घरी अवतरले”
उत्तर:
- येथे श्रम आणि त्यातून मिळणारे यश यांचा सुंदर अर्थ दर्शविला आहे.
- “घाम” म्हणजे मेहनत, आणि “मोती” म्हणजे त्याचे गोड फळ.
- कवी सांगतात की, मेहनतीनेच घर समृद्ध होते आणि समाधान लाभते.
(आ) “आकाशी झेप घे रे पाखरा सोडी सोन्याचा पिंजरा” या ओळीतील मथितार्थ स्पष्ट करा.
उत्तर:
- या ओळीतून स्वातंत्र्याचे महत्त्व आणि परावलंबित्वाचे बंधन स्पष्ट केले आहे.
- सोन्याचा पिंजरा जरी सुंदर आणि सुरक्षित वाटत असला, तरी तो बंधन आहे.
- मुक्त आकाशात झेप घेऊन स्वतःच्या मेहनतीवर यश मिळवणेच जीवनाचे खरे सार्थक आहे.
(इ) “स्वसामर्थ्याची जाणीव” हा उत्तम व्यक्तिमत्त्व विकासाचा पाया आहे, हे स्पष्ट करा.
उत्तर:
- माणसाने स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास ठेवला, तर तो कोणत्याही परिस्थितीवर मात करू शकतो.
- आत्मनिर्भरता आणि मेहनत ही यशाची खरी गुरुकिल्ली आहे.
- जो स्वतःच्या सामर्थ्यावर जगतो, तो अधिक आत्मविश्वासाने आणि आनंदाने जीवन जगतो.
(ई) “घर प्रसन्नतेने नटले” याची प्रचिती देणारा तुमचा अनुभव लिहा.
उत्तर:
- मेहनत करून मिळवलेल्या यशामुळे संपूर्ण कुटुंब आनंदित होते.
- उदा. परीक्षेत चांगले गुण मिळवल्यावर आई-वडिलांच्या चेहऱ्यावरचा आनंद हा “घर प्रसन्नतेने नटले” याचा उत्तम अनुभव असतो.
- मेहनतीने मिळवलेले यश संपूर्ण परिवारासाठी सुख आणि समाधान घेऊन येते.
उपक्रम:
“पिंजऱ्यातील पोपट” आणि “आकाशी झेप घे रे” यांची तुलना करा.
उत्तर:
- दोन्ही कविता स्वातंत्र्य आणि आत्मनिर्भरतेचा संदेश देतात.
- “पिंजऱ्यातील पोपट” मध्ये पोपट पिंजऱ्यात कैद आहे, त्याला स्वातंत्र्याची आस आहे.
- “आकाशी झेप घे रे” मध्ये पाखराला सांगितले आहे की, परावलंबित्व सोडून स्वतःच्या सामर्थ्यावर भरारी घ्या.
- दोन्ही कवितांमधून बंधन सोडून मुक्त जीवन स्वीकारण्याची प्रेरणा मिळते.
Leave a Reply