कुमारभारती Notes Class 10 Chapter 8 Kumarbharati Maharashtra Board Marathi Medium

वाट पाहताना

१. परिचय:

लेखिका: अरुणा ढेरे
साहित्य प्रकार: ललित लेख
मुख्य संकल्पना: वाट पाहणे ही जीवनातील महत्त्वाची प्रक्रिया आहे, जी कधी सुखद तर कधी दुःखद असते.

२. वाट पाहण्याचे विविध प्रकार:

लेखिकेने तिच्या आयुष्यातील वेगवेगळ्या टप्प्यांवरील वाट पाहण्याचे अनुभव मांडले आहेत. ते खालीलप्रमाणे आहेत –

(अ) बालपणीची वाट पाहणे

कोकिळेच्या “कुहू” आवाजाची वाट पाहणे

• पहाटे कोकिळेच्या सुरेल आवाजाची उत्सुकतेने वाट पाहत असे.
• तो आवाज ऐकला की मन आनंदित होत असे.

उन्हाळ्याच्या सुट्टीची वाट पाहणे

• अभ्यासानंतर मोकळेपणाचा आनंद घेण्याची आतुरता असे.
• आई-आत्यांनी केलेल्या कुरडया-पापड्यांचे, माठातील थंड पाण्याचे, कैरीच्या डाळीचे आणि पन्ह्याचे सुख अनुभवण्यास उत्सुकता असे.
• नवीन गोष्टींची पुस्तके वाचण्यासाठी विशेष उत्साह असायचा.

माळ्यावर जाऊन पुस्तक वाचण्याची वाट पाहणे

• माळ्यावर असलेल्या पुस्तकांच्या ढिगाऱ्यात रममाण होण्याची विशेष आवड.
• पुस्तकांमधून वेगळे जग पाहायला मिळत असे.
• भाषेची ताकद आणि लेखकाच्या प्रतिभेचा अनुभव घेत आनंद मिळत असे.

पोस्टमन आणि पत्रांची वाट पाहणे

• लोकांची पत्रे म्हणजे त्यांचे भावविश्व असते.
• लेखिकेने पाहिलेल्या चिनी चित्रपटात, म्हातारी तिच्या मुलाच्या पत्राची वाट पाहत असे, पण तो कधीच पत्र पाठवत नसे.
• पोस्टमन तिला आनंद मिळावा म्हणून स्वतः कल्पनारम्य पत्र वाचून दाखवत असे.

(ब) काव्य, साहित्य आणि सृजनशीलतेची वाट पाहणे

• लेखिका कवितेशी मैत्री असल्याचे सांगते.
• कविता हवी तेंव्हा सहज सुचत नसे, त्यामुळे कधीकधी तिची खूप वाट पाहावी लागे.
• कविता लिहिताना ती पूर्णपणे त्या विचारांमध्ये बुडून जाई.

(क) भीती आणि चिंता यांची वाट पाहणे

• लेखिकेच्या आत्याला नोकरीसाठी उरुळीकांचन येथे जावे लागायचे.
• परतीच्या प्रवासात गाडी उशिरा आल्यास लेखिकेला आणि तिच्या भावंडांना काळजी वाटत असे.
• आत्या घरी परतल्यावरच त्यांना हायसे वाटत असे.

३. वाट पाहण्यामधील भावनात्मक पैलू

वाट पाहण्याच्या वेगवेगळ्या प्रकारांमध्ये वेगवेगळ्या भावना असतात –

1. आनंदाची वाट पाहणे:

• कोकिळेचा स्वर ऐकण्याची उत्कंठा
• सुट्टीत खेळण्याचा आणि मोकळेपणाचा आनंद
• नवीन पुस्तकं वाचण्याची उत्सुकता

2. संयमाची वाट पाहणे:

• कविता सुचण्यासाठी लेखिकेचा संयम
• शेतकऱ्याला पावसाची प्रतीक्षा
• संतांना विठोबाच्या दर्शनाची ओढ

3. दुःख आणि काळजीची वाट पाहणे:

• आत्याच्या परतीच्या प्रवासाची चिंता
• म्हातारीने मुलाच्या पत्राची वाट पाहणे
• आप्तस्वकीयांच्या आगमनाची आतुरता

४. “पोस्टमन इन द माउंटन” (चिनी चित्रपटातील घटना)

• एका म्हातारीला तिच्या मुलाच्या पत्राची वाट असे, पण तो तिला कधीही पत्र पाठवत नसे.
• पोस्टमन तिला समाधान मिळावे म्हणून दरवेळी कोऱ्या कागदावरून तिच्या मुलाने पाठवल्यासारखे पत्र वाचून दाखवत असे.
• हा प्रसंग दाखवतो की वाट पाहणे केवळ काळजीचे नसते, तर त्यातही माणुसकी आणि प्रेम दडलेले असते.

५. “वाट पाहणे” याचे तत्त्वज्ञान आणि जीवनातील महत्त्व

• वाट पाहण्याने संयम वाढतो आणि जीवनातील गोष्टींचे महत्त्व जाणवते.
• सहज मिळणाऱ्या गोष्टींची किंमत वाटत नाही, पण प्रतीक्षा केल्याने त्याचे मोल कळते.
• वाट पाहण्यामुळे श्रद्धा वाढते, ध्यास वाढतो आणि यशाची गोडी अधिक वाढते.

६. मुख्य संदेश:

1. वाट पाहणे ही जीवनाची अविभाज्य प्रक्रिया आहे.
2. आनंद, दुःख, काळजी, उत्कंठा अशा विविध भावना वाट पाहण्यात मिसळलेल्या असतात.
3. वाट पाहणे केवळ प्रतिक्षा नाही, तर धैर्य, संयम आणि श्रद्धेचा एक भाग आहे.
4. जीवनात प्रत्येक गोष्टीचे योग्य वेळी मोल समजते, त्यामुळे वाट पाहणे ही शिक्षण देणारी प्रक्रिया आहे.