सर्व विश्वचि व्हावे सुखी
१. परिचय
पाठाचे नाव: सर्व विश्वचि व्हावे सुखी
लेखक: डॉ. यशवंत पाठक
प्रकार: संत साहित्य आणि समाजप्रबोधनावर आधारित निबंध
मुख्य विषय: विश्वकल्याण, माणुसकी, सहिष्णुता आणि परोपकार
२. लेखक परिचय
- डॉ. यशवंत पाठक हे ललित लेखक आणि प्राध्यापक आहेत.
- त्यांचे साहित्य संत साहित्य, लोकजीवन, लोककला आणि संस्कृतीवर आधारित आहे.
- त्यांनी “नाचू कीर्तनाचे रंगी,” “ब्रह्मगिरीची सावली,” “मातीचं देणं” हे ललित लेखसंग्रह लिहिले आहेत.
- ज्ञानेश्वर अध्यासनाचे प्रमुख म्हणून त्यांनी कार्य केले आहे.
३. पाठाचा सारांश
- संत साहित्याच्या माध्यमातून माणुसकी, परोपकार, विश्वकल्याण आणि समाजप्रबोधन यावर भर दिला जातो.
- संत हे फक्त भक्तीमार्गाचे उपदेशक नव्हे, तर समाज सुधारकही होते.
- सर्व संतांनी आपल्या रचनांमध्ये विश्वकल्याणासाठी प्रार्थना केली आहे.
- संत ज्ञानेश्वर, नामदेव, तुकाराम, एकनाथ, रामदास, गाडगे महाराज, तुकडोजी महाराज यांनी मानवतेचा संदेश दिला.
४. संत परंपरा आणि त्यांच्या शिकवणी
१) संत ज्ञानेश्वर – पसायदान
- संत ज्ञानेश्वरांनी पसायदानाच्या माध्यमातून विश्वकल्याणाची मागणी केली.
- त्यांनी अज्ञान, अन्याय आणि दुरितांचा नाश होवो अशी प्रार्थना केली.
- ते म्हणतात:
“जे खळांची व्यंकटी सांडो। तयां सत्कर्मी रती वाढो। भूतां परस्परें पडो। मैत्र जीवाचें।”
२) संत नामदेव – अहंकार नष्ट करण्याची शिकवण
- संत नामदेवांनी अहंकार टाळण्याचे महत्त्व सांगितले.
- अहंकारामुळे माणूस स्वतःला श्रेष्ठ समजतो आणि समाजापासून दूर जातो.
- ते म्हणतात:
“अहंकाराचा वारा न लागो राजसा। माझ्या विष्णुदासां भाविकांसी।।”
३) संत तुकाराम – संत संगतीचे महत्त्व
- संत तुकारामांनी चांगल्या संगतीचे महत्त्व सांगितले.
- संतसंगतीमुळे सकारात्मक विचार आणि सुसंस्कार रुजतात.
- ते म्हणतात:
“संतसंग देई सदा। एक एका साह्य करूं। अवघे धरूं सुपंथ।।”
४) संत एकनाथ – सर्वांभूती भगवद्भावो
- संत एकनाथांनी सर्व प्राणिमात्रांमध्ये ईश्वराचे अस्तित्व पाहण्याचा संदेश दिला.
- त्यांना माणसात देव पाहणे महत्त्वाचे वाटते.
- ते म्हणतात:
“सर्वांभूती भगवद्भावो। हा चि निजभक्तीचा ठावो।।”
५) संत रामदास स्वामी – कष्ट आणि जनकल्याण
- संत रामदास स्वामींनी जनकल्याणासाठी कष्ट करण्यावर भर दिला.
- ते म्हणतात:
“कल्याण करीं देवराया। जनहेत विवरीं।।”
६) संत गाडगे महाराज – शिक्षण आणि समाजसेवा
- गाडगे महाराजांनी शिक्षण, स्वच्छता आणि समाजसेवा यावर भर दिला.
- ते म्हणतात:
“नको धर्मकृत्ये पैसा खर्चूनिया। घेण्यासाठी विद्या तोच खर्चा।।”
७) संत तुकडोजी महाराज – स्वच्छता आणि ज्ञान
- संत तुकडोजी महाराजांनी ग्रामस्वच्छतेचे आणि परोपकाराचे महत्त्व सांगितले.
- ते म्हणतात:
“सर्व विश्वचि व्हावे सुखी। ही धर्माची दृष्टि नेटकी।।”
५. संत साहित्याचे वैशिष्ट्ये
- विश्वकल्याणाचा विचार: संपूर्ण मानवजात सुखी व्हावी यावर भर.
- अहंकार टाळण्याचा संदेश: नम्रता आणि परोपकाराला महत्त्व.
- संत संगतीचे महत्त्व: चांगल्या लोकांच्या सहवासाने योग्य मार्ग मिळतो.
- समाजप्रबोधन: शिक्षण, स्वच्छता आणि समानतेसाठी प्रेरणा.
- परस्पर सहकार्य: माणसाने दुसऱ्याच्या कल्याणासाठी प्रयत्न करावा.
६. संत विचारांचा आधुनिक समाजातील उपयोग
- आजच्या तंत्रज्ञानाच्या युगात विज्ञानाने जग जवळ आणले, पण माणसांमध्ये अंतर वाढले.
- मानवी मूल्ये, परोपकार, सहिष्णुता, आणि बंधुत्व हे संतांनी दिलेले मूलभूत संदेश आजही लागू पडतात.
- आजच्या समाजात जातीयता, धर्मभेद आणि अहंकार यामुळे अनेक समस्या निर्माण होतात.
- संतांचे विचार समाजात शांतता, प्रेम, आणि ऐक्य निर्माण करण्यास मदत करू शकतात.
Leave a Reply