निर्णय
१. लेखक परिचय:
लेखक – डॉ. सुनील विभूते
- प्राध्यापक व विज्ञान लेखक
- विविध वर्तमानपत्रे आणि नियतकालिकांमध्ये १८० पेक्षा जास्त लेख प्रसिद्ध
- ‘किस्से शास्त्रज्ञांचे’ आणि ‘विस्मयकारी विज्ञानकथा’ ही प्रसिद्ध पुस्तके
- राज्यस्तरीय पुरस्कारप्राप्त विज्ञानकथा लेखक
२. धड्याचा सारांश:
या कथेत रोबोंचा वापर आणि त्याचे फायदे-तोटे यावर चर्चा होते. हॉटेल व्यवसायामध्ये वेटरच्या सततच्या गैरहजेरी आणि कामचुकारपणामुळे हॉटेल मालकाने रोबो वेटर खरेदी करण्याचा निर्णय घेतला. सुरुवातीला रोबोंच्या मदतीने हॉटेल व्यवस्थित चालले, पण कालांतराने रोबोंमधील तांत्रिक अडचणींमुळे हॉटेलची प्रतिष्ठा घसरू लागली. शेवटी, संकटसमयी एका माणसाने दाखवलेल्या सहानुभूतीमुळे आणि प्रसंगावधानामुळे हॉटेल मालकाला माणसाचे महत्त्व समजले. त्यामुळे तो नवीन रोबो न घेण्याचा निर्णय घेतो आणि माणसाला तंत्रज्ञानाच्या पुढे स्थान देतो.
३. मुख्य पात्रे आणि त्यांचे वैशिष्ट्ये:
| पात्राचे नाव | वैशिष्ट्ये |
|---|---|
| राजाभाऊ (हॉटेल मालक) | व्यवसायिक दृष्टिकोन असलेला, नवीन तंत्रज्ञानाचा स्वीकार करणारा, अनुभवांमधून शिकणारा |
| सोमनाथ (सोमा) | राजाभाऊचा मित्र आणि भागीदार, पारंपरिक विचारसरणी असलेला, रोबोंच्या विरोधात |
| मनोज (मन्या, वेटर) | प्रामाणिक, प्रसंगावधान राखणारा, संकटसमयी तत्पर |
| रोबो वेटर्स (रामू, शामू, दिपू, विजू) | भावना नसलेले, ठराविक तंत्रावर चालणारे, सुरुवातीला कार्यक्षम पण नंतर त्रासदायक ठरणारे |
| इंजिनियर | रोबोंच्या तांत्रिक बाबींची माहिती देणारा, नवी उत्पादने विकण्यासाठी प्रयत्न करणारा |
४. धड्यातील महत्त्वाचे मुद्दे:
१) हॉटेल व्यवसाय आणि समस्या:
- हॉटेल ‘हेरिटेज’ चार वर्षे चालवण्याचा अनुभव
- वेटरच्या कामचुकारपणामुळे मालक त्रस्त
- सतत वेटर बदलावे लागतात, त्यामुळे व्यवसायावर परिणाम
२) रोबोंची निवड आणि सुरुवातीचे फायदे:
- हॉटेलमध्ये चार रोबो वेटर आणले
- टापटीप, स्वच्छता आणि सेवा सुधारली
- गिऱ्हाईक वाढले, उत्पन्नात वाढ
३) रोबोंमधील तांत्रिक अडचणी:
- बॅटरी लवकर संपणे
- चुकीच्या हालचाली करणे
- संथ गतीने काम करणे
- कंपनीची सर्व्हिस बंद केल्यानंतर समस्या वाढल्या
४) संकट आणि मनोजचा प्रसंगावधान दाखवणारा निर्णय:
- एका स्त्रीला ब्लड शुगर कमी झाल्यामुळे बेशुद्ध होणे
- रोबोने परिस्थिती समजून घेतली नाही
- मनोजने वेळीच मदत करून तिचा जीव वाचवला
५) अंतिम निर्णय आणि संदेश:
- माणूस आणि रोबो यामधील महत्त्वाचा फरक समजला
- रोबो वेटरऐवजी माणसावर विश्वास ठेवण्याचा निर्णय
- माणुसकीच माणसाला श्रेष्ठ बनवते
५. रोबो व माणूस यामधील तुलना:
| गुणधर्म | रोबो | माणूस |
|---|---|---|
| कार्यपद्धती | ठराविक पद्धतीने काम करतो | परिस्थितीनुसार बदल करू शकतो |
| भावना | नसतात | असतात |
| निर्णयक्षमता | आदेशांवर अवलंबून असतो | परिस्थिती पाहून निर्णय घेतो |
| संकटसमयी कृती | काहीच करू शकत नाही | तत्परतेने मदत करू शकतो |
| तंत्रज्ञानावर अवलंबित्व | बॅटरी व मेंटेनन्स आवश्यक | स्वतः निर्णय घेऊ शकतो |
६. विचार करण्यासारखे मुद्दे:
तंत्रज्ञान हे पूरक आहे, पर्याय नाही.
- रोबो वेटरमुळे सोय झाली पण समस्या देखील वाढल्या.
- माणसाची संवेदनशीलता आणि निर्णयक्षमता तंत्रज्ञानाजवळ नाही.
मानवतेचा महत्त्वाचा धडा.
- संकटसमयी माणूसच मदतीला धावतो.
- रोबोंवर पूर्ण अवलंबून राहणे धोकादायक ठरू शकते.
व्यवसाय आणि नफा-तोटा यांचा समतोल.
- सुरुवातीला तंत्रज्ञानामुळे फायदा झाला.
- मात्र, चुकीच्या निर्णयामुळे व्यवसायाची प्रतिमा धोक्यात आली.
७. भाषिक अभ्यास:
१) वाक्प्रचार आणि त्यांचे अर्थ:
| वाक्प्रचार | अर्थ |
|---|---|
| आनंद गगनात न मावणे | खूप आनंद होणे |
| काडीचाही त्रास न होणे | अजिबात त्रास न होणे |
| अचंबित नजर | आश्चर्याने पाहणे |
| कासवगती | संथ गती |
२) अलंकार आणि त्यांचे प्रकार:
| उदाहरण | अलंकाराचे नाव |
|---|---|
| आला हा दारि उभा वसंत फेरीवाला | रूपक अलंकार |
| संसार सागरी विहरे जीवन नौका | उपमा अलंकार |
Leave a Reply