कुमारभारती Notes Class 10 Chapter 10 Kumarbharati Maharashtra Board Marathi Medium

आप्पांचे पत्र

१. लेखक परिचय:

लेखक – अरविंद जगताप

• प्रसिद्ध कवी, गीतकार आणि पटकथालेखक.
• मराठी आणि हिंदी चित्रपट, मालिका यांसाठी लेखन केले आहे.
• “चला हवा येऊ द्या” मालिकेतील पोस्टमनकाकांचे पत्र प्रसिद्ध.
• “पत्रास कारण की” हे पुस्तक प्रकाशित.
• पुरस्कार: राज्य शासन पुरस्कार (२०१२), सह्याद्री सन्मान, व्ही. शांताराम पुरस्कार.

२. पाठाचा आशय:

“आप्पांचे पत्र” हे एका शाळेतील शिपाई आप्पांनी विद्यार्थ्यांसाठी लिहिलेले एक हृदयस्पर्शी पत्र आहे.

• पत्र लिहिण्यामागील उद्देश:
  • विद्यार्थ्यांशी संवाद साधणे.
  • त्यांच्या आयुष्याबद्दल मार्गदर्शन करणे.
  • कोणतेही काम श्रेष्ठ किंवा कनिष्ठ नसते हे पटवून देणे.
  • विद्यार्थ्यांना मेहनतीचे आणि प्रामाणिकपणाचे महत्त्व सांगणे.

३. पत्रातील मुख्य मुद्दे:

(१) विद्यार्थ्यांच्या चिंता आणि अभ्यासाबद्दल आप्पांचे मत

• चिंतेने फक्त कपाळावरच्या आठ्या वाढतात, गुण वाढत नाहीत.
• विद्यार्थीपेक्षा पालक जास्त चिंतेत असतात.
• मेहनतीने अभ्यास केला तर चांगले यश मिळते.

(२) कोणतेही काम श्रेष्ठ किंवा कनिष्ठ नसते

• कामाची प्रतिष्ठा त्याच्या प्रकारावर नव्हे, तर मेहनतीवर ठरते.
• उदाहरणे:
  • मोबाईल महत्त्वाचा, पण चार्जर नसेल तर त्याचा उपयोग नाही.
  • क्रिकेटपटू महत्त्वाचा, पण खेळपट्टी तयार करणाऱ्याचे महत्त्व मोठे.
  • डॉक्टर आणि नर्स दोघेही महत्त्वाचे आहेत.

(३) करिअर निवडताना वेगळ्या मार्गाचा विचार करा

• प्रत्येक जण डॉक्टर किंवा इंजिनियर झाला, तर इतर क्षेत्रांत कोण जाईल?
• विद्यार्थी फुलपाखरांप्रमाणे नवीन गोष्टी शिकाव्यात.
• मधमाश्यांकडून मेहनत आणि संघभावना शिकायला हवी.

(४) समाजसेवेचे महत्त्व

• मुंबईतील व्यक्ती गळणारे नळ दुरुस्त करून लाखो लिटर पाणी वाचवते.
• एका विद्यार्थ्याने वाढदिवसाचे पैसे वापरून झोपडपट्टीतील मुलांसाठी पूल बांधण्यास मदत केली.
• समाजासाठी चांगले कार्य करणे हे मोठ्या यशापेक्षा अधिक महत्त्वाचे आहे.

(५) झाडांचे महत्त्व आणि निसर्गसंवर्धन

• मोठी माणसे सावली देत नाहीत, पण झाडे अनेक पिढ्यांसाठी उपयोगी असतात.
• भारतातील प्रत्येक माणसाने १० झाडे लावली तर देश निसर्गसंपन्न बनेल.
• फुलपाखरे, पक्षी, झाडे यांचे संरक्षण करणे गरजेचे आहे.

(६) यशाचा अर्थ आणि शिक्षणाचे खरे महत्त्व

• केवळ परीक्षेतील गुण नव्हे, तर संपूर्ण व्यक्तिमत्त्व विकास महत्त्वाचा.
• शाळेच्या भिंतीवर नाव असण्यापेक्षा ग्रंथालयात पुस्तक असणे अधिक महत्त्वाचे.
• दहावीच्या गुणांपेक्षा आयुष्यातील यश महत्त्वाचे आहे.

४. पाठातील महत्त्वाची व्यक्तीमत्त्वे आणि त्यांची वैशिष्ट्ये

५. व्याकरण अभ्यास:

(१) क्रियाविशेषणे शोधा:

• ती लगबगीने घरी पोहोचली. (कशी पोहोचली? – लगबगीने)
• आज खूप कडाक्याचे ऊन पडले होते. (किती ऊन होते? – खूप)

(२) शब्दयोगी अव्यये शोधा:

• पक्ष्याने दाण्यांवर झडप घातली. (क्रियेच्या प्रकाराचे वर्णन करणारे शब्द)
• परीक्षेत सुयश मिळाल्यामुळे विद्यार्थी सुखावले. (कारण दर्शवणारे अव्यय)

(३) समास व त्याचे प्रकार:

• शिपाईकाका = कर्मधारय समास
• पुस्तकालय = तत्पुरुष समास