कुमारभारती Important Questions Class 10 Chapter 2 Kumarbharati Maharashtra Board Marathi Medium

Imp Questions For All Chapters – कुमारभारती Class 10

छोटे प्रश्न

1. “बोलतो मराठी” या पाठाच्या लेखिका कोण आहेत?

• या पाठाच्या लेखिका डॉ. नीलिमा गुंडी आहेत.

2. मराठी भाषेच्या श्रीमंतीत कोणत्या गोष्टींचा समावेश होतो?

• मराठी भाषेतील शब्दप्रयोग, वाक्प्रचार, म्हणी आणि व्युत्पत्ती हे तिचे वैशिष्ट्य आहे.

3. मराठीत ‘बनवणे’ या शब्दाचा मूळ अर्थ काय आहे?

• ‘बनवणे’ याचा मूळ अर्थ ‘फसवणे’ असा आहे.

4. ‘मारणे’ या क्रियापदाचे वेगवेगळे उपयोग कोणते आहेत?

• गप्पा मारणे, टिचकी मारणे, शिट्टी मारणे, उड्या मारणे, माश्या मारणे इत्यादी.

5. ‘कंठस्नान घालणे’ या वाक्प्रचाराचा अर्थ काय आहे?

• याचा अर्थ ‘गळ्याखालून रक्त वाहणे’ म्हणजे युद्धामध्ये प्राण गमावणे.

6. ‘खस्ता खाणे’ या वाक्प्रचाराचा अर्थ काय आहे?

• याचा अर्थ ‘कष्ट करणे’ असा आहे.

7. ‘अक्कलवान’ आणि ‘अकलेचा कांदा’ यांचा फरक काय आहे?

• ‘अक्कलवान’ म्हणजे हुशार, तर ‘अकलेचा कांदा’ म्हणजे अति शहाणा.

8. मराठीत प्रत्यय चुकीचा वापरल्यास कोणता परिणाम होतो?

• चुकीच्या प्रत्ययामुळे अर्थाचा अनर्थ होतो, उदा. ‘तुला मदत’ ऐवजी ‘तुझी मदत’ चुकीचे आहे.

9. ‘टेबल’ हा शब्द मराठीत कसा आला?

• इंग्रजी भाषेतून ‘टेबल’ हा शब्द मराठीत स्वीकारला गेला आहे.

10. भाषेतील व्युत्पत्तीचे महत्त्व काय आहे?

• व्युत्पत्तीमुळे शब्दांचा इतिहास आणि त्यांचा योग्य अर्थ समजतो.

11. ‘मोरांबा’ या शब्दाचा मूळ अर्थ काय आहे?

• ‘मोरांबा’ या शब्दातील ‘मोरा’चा मयूराशी संबंध नसून साखरेशी आहे.

12. ‘कदर करणे’ या वाक्प्रचाराचा मूळ उगम कोणत्या भाषेत आहे?

• हा शब्द अरबी भाषेतून मराठीत आला आहे.

13. ‘अनसूया’ या शब्दाचा व्युत्पत्तीमधील अर्थ काय आहे?

• ‘अन् + असूया’ म्हणजे जिच्या मनात मत्सर नाही अशी स्त्री.

14. ‘पुराणातली वानगी’ या म्हणीचा अर्थ काय आहे?

• याचा अर्थ ‘पुराणातील उदाहरण’ असा आहे.

15. भाषेच्या सौंदर्यासाठी कोणता महत्त्वाचा घटक आहे?

• योग्य शब्दप्रयोग, व्याकरण आणि शब्दांचे सौंदर्य महत्त्वाचे आहे.

मोठे प्रश्न:

1. मराठी भाषेतील विनोद कसा निर्माण होतो?

• चुकीच्या शब्दप्रयोगांमुळे विनोद निर्माण होतो. उदाहरणार्थ, ‘मी उत्तप्पा बनवू का?’ या वाक्यात ‘बनवणे’ या क्रियापदामुळे विनोद होतो, कारण त्याचा अर्थ ‘फसवणे’ असा होतो. त्यामुळे योग्य शब्दप्रयोगांची माहिती असणे आवश्यक आहे.

2. ‘मारणे’ या शब्दाचा विविध प्रकारे उपयोग कसा होतो?

• मराठीत ‘मारणे’ या शब्दाचा वेगवेगळ्या संदर्भात उपयोग केला जातो. उदा. गप्पा मारणे, शिट्टी मारणे, पाकीट मारणे इत्यादी, याचा अर्थ ‘प्रहार करणे’ नसून वेगवेगळ्या क्रियांसाठी वापर केला जातो. त्यामुळे भाषेची लवचिकता आणि समृद्धी लक्षात येते.

3. व्युत्पत्तीमुळे शब्दांचे खरे अर्थ कसे समजतात?

• व्युत्पत्ती म्हणजे शब्दांचा उगम आणि त्याचा इतिहास समजून घेणे. उदा. ‘अनसूया’ हा शब्द ‘अन् + असूया’ या संधीमुळे तयार झाला आहे, त्यामुळे त्याचा अर्थ ‘मत्सर नसलेली’ असा स्पष्ट होतो. अशा प्रकारे शब्दांच्या मुळांकडे गेल्यास भाषेची नेमकी समज विकसित होते.

4. प्रत्यय चुकीचा वापरल्याने भाषेच्या अर्थावर काय परिणाम होतो?

• चुकीच्या प्रत्ययांमुळे वाक्याचा अर्थ बदलतो आणि संभ्रम निर्माण होतो. उदा. ‘तुला मदत करणे’ बरोबर आहे, पण ‘तुझी मदत करणे’ चुकीचे आहे, कारण त्याचा अर्थ वेगळ्या संदर्भात जातो. म्हणून प्रत्यय आणि व्याकरण योग्य प्रकारे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.

5. मराठी भाषेत इंग्रजी शब्दांचा वापर योग्य आहे का?

• मराठीत काही इंग्रजी शब्द सहजपणे समाविष्ट झाले आहेत, उदा. ‘टेबल’, पण अनावश्यक इंग्रजी शब्द वापरणे योग्य नाही. ‘मी स्टडी केली’ म्हणण्याऐवजी ‘मी अभ्यास केला’ म्हणणे अधिक योग्य ठरते. त्यामुळे भाषेच्या शुद्धतेसाठी मराठी शब्दांचा प्राधान्याने उपयोग करावा.

6. वाक्प्रचारांचा चुकीचा वापर कसा गोंधळ उडवतो?

• चुकीच्या वाक्प्रचारामुळे अर्थाचा अनर्थ होतो आणि संभ्रम निर्माण होतो. उदा. ‘पुराणातली वानगी’ या म्हणीचा अर्थ ‘पुराणातील उदाहरण’ असा असतो, पण चुकीच्या उच्चारामुळे ‘पुराणातली वांगी’ असे ऐकले जाते. त्यामुळे भाषेचा योग्य अभ्यास करणे गरजेचे आहे.

7. शब्दांच्या उच्चाराचा अर्थावर कसा परिणाम होतो?

• चुकीच्या उच्चारामुळे शब्दाचा अर्थ पूर्णपणे बदलू शकतो. उदा. ‘कलेवर’ हा शब्द एका ठिकाणी ‘कला’साठी वापरला जातो, तर दुसऱ्या ठिकाणी ‘शव’ या अर्थाने वापरला जातो. त्यामुळे योग्य उच्चार आणि लेखनशैली लक्षात घेणे आवश्यक आहे.

8. मराठी भाषा आपल्या जीवनात किती महत्त्वाची आहे?

• मराठी ही आपल्या संस्कृतीची ओळख आहे आणि आपल्या भावना व्यक्त करण्याचे साधन आहे. योग्य शब्दप्रयोग आणि व्याकरण समजून घेतल्यास भाषेची श्रीमंती अनुभवता येते. भाषेच्या सौंदर्यासाठी शुद्ध लेखन आणि संभाषण महत्त्वाचे आहे.