Stephen Hawking
Summary in Marathi
स्टीफन हॉकिंग (8 जानेवारी 1942 – 14 मार्च 2018) हे एक प्रसिद्ध ब्रिटिश शास्त्रज्ञ, प्राध्यापक आणि लेखक होते. त्यांनी भौतिकशास्त्र आणि विश्वशास्त्र (कॉस्मॉलॉजी) या क्षेत्रात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. वयाच्या 21 व्या वर्षी, केंब्रिज विद्यापीठात विश्वशास्त्राचा अभ्यास करत असताना, त्यांना अ‍ॅमायोट्रॉफिक लॅटरल स्क्लेरोसिस (ALS) नावाचा दुर्धर आजार झाल्याचे निदान झाले. डॉक्टरांनी त्यांना फक्त अडीच वर्षे जगतील असे सांगितले, परंतु त्यांनी हार न मानता आपले संशोधन आणि लेखन सुरू ठेवले. त्यांच्या शारीरिक अवस्थेत झपाट्याने बिघाड होत गेला; 1969 मध्ये त्यांना व्हीलचेअर वापरावी लागली आणि 1985 मध्ये ट्रॅकिओटॉमी शस्त्रक्रियेनंतर त्यांचा आवाज पूर्णपणे गेला. तरीही, एका खास संगणकीय प्रणालीच्या मदतीने, जी डोके किंवा डोळ्यांच्या हालचालींनी नियंत्रित केली जायची, त्यांनी आपले विचार व्यक्त केले आणि लिखाण केले. त्यांचे सर्वात प्रसिद्ध पुस्तक ‘A Brief History of Time’ (1988) हे जगभरात लाखो प्रतींमध्ये विकले गेले आणि 40 हून अधिक भाषांमध्ये अनुवादित झाले. याशिवाय, ‘The Universe in a Nutshell’, ‘The Grand Design’, आणि ‘A Briefer History of Time’ ही त्यांची इतर महत्त्वाची पुस्तके आहेत. त्यांनी विश्वाच्या उत्पत्तीचा अभ्यास केला आणि सामान्य सापेक्षता (General Relativity) आणि क्वांटम मेकॅनिक्स यांच्या एकत्रीकरणावर आधारित सिद्धांत मांडला. हॉकिंग यांनी वेळ प्रवास आणि मानवाची इतर ग्रहांवर वसाहत शक्य असल्याचे मत व्यक्त केले. त्यांच्या ‘The Grand Design’ पुस्तकात त्यांनी विश्वाची निर्मिती ही भौतिकशास्त्राच्या नियमांमुळे स्वयंस्फूर्तपणे झाली असून त्यासाठी देवाची गरज नाही, असे मत मांडले. त्यांचा हा दृष्टिकोन न्यूटनच्या विश्वनिर्मितीच्या सिद्धांताला आव्हान देणारा होता. ALS मुळे शारीरिक मर्यादा असूनही, हॉकिंग यांनी 15 पुस्तके लिहिली आणि अनेक वैज्ञानिक संशोधनपत्रे प्रकाशित केली. त्यांना प्रेसिडेंशियल मेडल ऑफ फ्रीडमसह अनेक पुरस्कार मिळाले. त्यांचे जीवन ‘प्रत्येक संकटात संधी असते’ या म्हणीचे उत्तम उदाहरण आहे, कारण त्यांनी आपल्या आजाराला आपल्या यशाच्या आड येऊ दिले नाही. 2014 मध्ये त्यांच्या जीवनावर आधारित ‘The Theory of Everything’ हा चित्रपट प्रदर्शित झाला, ज्याने त्यांच्या संघर्ष आणि यशाची कहाणी जगासमोर आणली. हॉकिंग यांचे जीवन प्रेरणादायी आहे, कारण त्यांनी शारीरिक अडचणींवर मात करून विज्ञान आणि मानवतेसाठी अमूल्य योगदान दिले.
Summary in English
Stephen Hawking (8 January 1942 – 14 March 2018) was a renowned British scientist, professor, and author who made significant contributions to physics and cosmology. Born in Oxford, he was diagnosed with a rare disease called Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS) at the age of 21 while studying cosmology at the University of Cambridge. Doctors predicted he would live only for two and a half years, but Hawking defied the odds and continued his groundbreaking work. Despite his physical condition deteriorating rapidly—he had to use a wheelchair by 1969 and lost his voice completely after a tracheotomy in 1985—he never gave up. With the help of a special computer program controlled by head or eye movements, he communicated and wrote extensively. His most famous book, A Brief History of Time (1988), became a global bestseller, selling millions of copies and being translated into over 40 languages. Other notable books include The Universe in a Nutshell, The Grand Design, and A Briefer History of Time. Hawking’s research focused on combining General Relativity and Quantum Mechanics to explain the origin of the universe. He believed in the possibility of time travel and human colonization of other planets. In The Grand Design, he argued that the universe was created spontaneously due to the laws of physics, challenging the idea that a divine creator was necessary. Despite his physical limitations, Hawking wrote or co-wrote 15 books and published numerous scientific papers. He received prestigious awards, including the Presidential Medal of Freedom. His life is a testament to the proverb “Every cloud has a silver lining,” as he turned his challenges into opportunities for scientific discovery. The 2014 film The Theory of Everything portrayed his inspiring journey, showcasing his resilience and contributions to science. Hawking’s life teaches us that determination and intellect can overcome even the greatest obstacles.
Summary in Hindi
स्टीफन हॉकिंग (8 जनवरी 1942 – 14 मार्च 2018) एक विश्वविख्यात ब्रिटिश वैज्ञानिक, प्रोफेसर और लेखक थे, जिन्होंने भौतिकी और ब्रह्मांड विज्ञान (कॉस्मॉलॉजी) के क्षेत्र में महत्वपूर्ण योगदान दिया। ऑक्सफोर्ड में जन्मे हॉकिंग को 21 साल की उम्र में, कैंब्रिज विश्वविद्यालय में ब्रह्मांड विज्ञान का अध्ययन करते समय, एमायोट्रॉफिक लैटरल स्क्लेरोसिस (ALS) नामक एक दुर्लभ बीमारी का पता चला। डॉक्टरों ने कहा कि वे केवल ढाई साल तक जीवित रहेंगे, लेकिन हॉकिंग ने हिम्मत नहीं हारी और अपने शोध कार्य को जारी रखा। उनकी शारीरिक स्थिति तेजी से बिगड़ती गई—1969 तक उन्हें व्हीलचेयर का उपयोग करना पड़ा और 1985 में ट्रैकियोटॉमी सर्जरी के बाद उनकी आवाज पूरी तरह चली गई। फिर भी, एक विशेष कंप्यूटर प्रोग्राम की मदद से, जो सिर या आंखों की गति से नियंत्रित होता था, उन्होंने अपने विचार व्यक्त किए और लेखन किया। उनका सबसे प्रसिद्ध पुस्तक A Brief History of Time (1988) दुनिया भर में लाखों प्रतियों में बिकी और 40 से अधिक भाषाओं में अनुवादित हुई। उनकी अन्य महत्वपूर्ण किताबें हैं The Universe in a Nutshell, The Grand Design, और A Briefer History of Time। हॉकिंग ने सामान्य सापेक्षता (General Relativity) और क्वांटम मैकेनिक्स को जोड़कर ब्रह्मांड की उत्पत्ति को समझाने का प्रयास किया। उन्होंने समय यात्रा और अन्य ग्रहों पर मानव बस्तियों की संभावना में विश्वास जताया। The Grand Design में उन्होंने तर्क दिया कि ब्रह्मांड की उत्पत्ति भौतिकी के नियमों के कारण स्वतः हुई, और इसके लिए किसी ईश्वर की आवश्यकता नहीं थी। शारीरिक अक्षमताओं के बावजूद, हॉकिंग ने 15 किताबें लिखीं और कई वैज्ञानिक शोधपत्र प्रकाशित किए। उन्हें प्रेसिडेंशियल मेडल ऑफ फ्रीडम जैसे कई पुरस्कार मिले। उनका जीवन इस कहावत को सिद्ध करता है कि “हर मुसीबत में एक अवसर छिपा होता है,” क्योंकि उन्होंने अपनी बीमारी को अपने वैज्ञानिक योगदान के रास्ते में नहीं आने दिया। 2014 में उनके जीवन पर आधारित फिल्म The Theory of Everything रिलीज हुई, जिसने उनकी प्रेरणादायक कहानी को दुनिया के सामने लाया। हॉकिंग का जीवन हमें सिखाता है कि दृढ़ संकल्प और बुद्धिमत्ता किसी भी बाधा को पार कर सकती है।
Leave a Reply