इतिहास Question Answers Class 10 Chapter 8 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

पर्यटन आणि इतिहास

१. (अ) दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पूर्ण करा.

1. कुकने (ड) पर्यटन तिकिटे विकण्याचा एजन्सी व्यवसाय सुरू केला.
2. महाबळेश्वरजवळील भिलार हे (अ) पुस्तकांचे गाव म्हणून प्रसिद्ध आहे.

(ब) पुढीलपैकी चुकीची जोडी ओळखा आणि योग्य उत्तर द्या.

1. माथेरान – थंड हवेचे ठिकाण – योग्य
2. ताडोबा – लेणी – अयोग्य (योग्य उत्तर: ताडोबा – अभयारण्य)
3. कोल्हापूर – देवस्थान – योग्य
4. अजिंठा – जागतिक वारसास्थळ – योग्य

२. पुढील विधाने कारणसहित स्पष्ट करा.

1. आजच्या काळात परदेशात जाण्याचे प्रमाण वाढत आहे.
   • आंतरराष्ट्रीय वाहतुकीच्या साधनांचा विकास, आर्थिक उदारीकरण, परदेशात शिक्षण आणि व्यवसायाच्या संधी, तसेच पर्यटनाविषयी वाढती जागरूकता यामुळे परदेशात जाणाऱ्या लोकांची संख्या वाढत आहे.
2. आपण आपला नैसर्गिक आणि सांस्कृतिक वारसा जपला पाहिजे.
   • ऐतिहासिक स्थळे, कला, परंपरा आणि निसर्गसंपत्ती हा आपल्या संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. त्यांच्या संरक्षणासाठी त्यांचे जतन आणि संवर्धन करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून पुढील पिढ्यांना हा वारसा अनुभवता येईल.

३. टीपा लिहा.

1. पर्यटनाची परंपरा:
   • प्राचीन काळापासून लोक तीर्थयात्रा, व्यापार, शिक्षण आणि सांस्कृतिक देवाणघेवाणीसाठी प्रवास करत होते. इतिहासात प्रसिद्ध प्रवासी जसे की युआन श्वांग, मार्को पोलो, आणि इब्न बतूता यांनी विविध स्थळांना भेटी दिल्या.
2. मार्को पोलो:
   • मार्को पोलो हा तेराव्या शतकातील इटालियन प्रवासी होता. तो १७ वर्षे चीनमध्ये राहिला आणि आशियातील समाजजीवन, व्यापार आणि संस्कृतीची माहिती युरोपला दिली.
3. कृषी पर्यटन:
   • शहरी भागातील लोकांसाठी कृषी पर्यटन एक नवीन संकल्पना आहे. यात पर्यटक शेतात जाऊन शेतीच्या पद्धती शिकतात. यामुळे स्थानिक शेतकऱ्यांना आर्थिक लाभ मिळतो.

४. पुढील प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे लिहा.

1. पर्यटनाच्या विकासासाठी कोणती काळजी घेणे आवश्यक आहे?
   • पर्यटकांसाठी वाहतूक, निवास, स्वच्छता, सुरक्षितता यांसारख्या सुविधा पुरवणे आवश्यक आहे.
   • ऐतिहासिक स्थळांचे योग्य प्रकारे संवर्धन करणे गरजेचे आहे.
   • पर्यटकांसाठी माहितीपुस्तिका, मार्गदर्शक आणि नकाशे उपलब्ध करून देणे गरजेचे आहे.
2. पर्यटन व्यवसायामुळे स्थानिक पातळीवर रोजगार निर्मिती कशी होते?
   • हॉटेल, रेस्टॉरंट, वाहन सेवा, मार्गदर्शक, हस्तकला व्यवसाय, खाद्यपदार्थ विक्री, स्थानिक बाजारपेठांचा विकास इत्यादींमुळे रोजगाराच्या संधी निर्माण होतात.
3. आपल्या परिसराचा पर्यटनाच्या दृष्टीने कसा विकास कराल?
   • ऐतिहासिक आणि निसर्गरम्य स्थळांची स्वच्छता आणि जतन करणे.
   • स्थानिक कलावंत व हस्तकला विक्रेत्यांना प्रोत्साहन देणे.
   • पर्यटन प्रचारासाठी माहितीपुस्तिका आणि वेबसाइट्स तयार करणे.

५. पुढील संकल्पनाचित्र पूर्ण करा.

संकल्पनाचित्र पूर्ण करण्यासाठी खालीलप्रमाणे उत्तर देता येईल:

1. लेणी – अजिंठा, वेरूळ, एलिफंटा यांसारख्या जागतिक वारसा स्थळे लेण्यांच्या प्रकारात मोडतात.
2. रेल्वे स्टेशन – छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस (माजी व्हिक्टोरिया टर्मिनस), जे जागतिक वारसा स्थळ आहे.
3. नैसर्गिक वारसा – पश्चिम घाट, काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान यांसारखी ठिकाणे नैसर्गिक वारसाचे स्थळे आहेत.
4. अभयारण्य – ताडोबा-अंधारी व्याघ्र प्रकल्प, सुंदरवन राष्ट्रीय उद्यान इत्यादी.

६. पुढील प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे लिहा.

1. पर्यटनाशी संबंधित व्यावसायिक क्षेत्रे स्पष्ट करा.
   • हॉटेल व्यवस्थापन
   • पर्यटन मार्गदर्शन
   • वाहतूक आणि लॉजिस्टिक्स
   • हस्तकला आणि स्मृतिचिन्हे विक्री
   • मनोरंजन आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम
2. पर्यटनाचे कोणतेही तीन प्रकार स्पष्ट करा.
   • ऐतिहासिक पर्यटन: ऐतिहासिक स्थळांना भेट देऊन भूतकाळाची माहिती मिळवणे.
   • निसर्ग पर्यटन: समुद्रकिनारे, अभयारण्ये, पर्वतशिखरे यांना भेट देणे.
   • क्रीडा पर्यटन: क्रिकेट, ऑलिंपिक, बुद्धिबळ यांसारख्या स्पर्धा पाहण्यासाठी प्रवास करणे.