इतिहास Important Questions Class 10 Chapter 6 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

मनोरंजनाची माध्यमे आणि इतिहास

लहान प्रश्न

1. मनोरंजन म्हणजे काय?

उत्तर: मनाला आनंद देणाऱ्या आणि विरंगुळा मिळवून देणाऱ्या क्रिया म्हणजे मनोरंजन.

2. भारतातील प्राचीन कठपुतळी प्रयोगाचे पुरावे कुठे सापडले?

उत्तर: मोहेंजोदडो, हडप्पा, ग्रीस आणि इजिप्त येथील उत्खननात.

3. दशावतारी नाटके कोणत्या देवतांच्या अवतारांवर आधारित आहेत?

उत्तर: मत्स्य, कूर्म, वराह, नरसिंह, वामन, परशुराम, राम, कृष्ण, बुद्ध, कल्की.

4. संत तुकारामांच्या भजनाचे वैशिष्ट्य काय?

उत्तर: भक्तिरसाने ओतप्रोत भरलेले आणि नामस्मरणावर आधारित होते.

5. महाराष्ट्रातील पहिला पूर्ण लांबीचा चित्रपट कोणता होता?

उत्तर: राजा हरिश्चंद्र (१९१३), दादासाहेब फाळके यांनी दिग्दर्शित केला.

6. संत नामदेवांना महाराष्ट्राचे आद्य कीर्तनकार का म्हणतात?

उत्तर: त्यांनी कीर्तनाच्या माध्यमातून भक्ती आणि समाजप्रबोधन केले.

7. भारुड म्हणजे काय?

उत्तर: आध्यात्मिक व नैतिक शिकवण देणारे, गेय व रूपकात्मक गीत.

8. “नटसम्राट” हे नाटक कोणी लिहिले?

उत्तर: वि. वा. शिरवाडकर (कुसुमाग्रज).

9. तमाशाच्या कोणत्या दोन प्रमुख शैली आहेत?

उत्तर: संगीत बारी आणि ढोलकीचा फड.

1o. भारतीय चित्रपटसृष्टीला “जननी” म्हणून महाराष्ट्राची ओळख का आहे?

उत्तर: कारण भारतातील पहिला पूर्ण लांबीचा चित्रपट महाराष्ट्रात तयार झाला.

दीर्घ प्रश्न

1. मनोरंजनाची आवश्यकता काय आहे?

उत्तर: मनोरंजनामुळे मानसिक आणि शारीरिक ताण दूर होतो. ते आनंद आणि चैतन्य प्रदान करते. छंद जोपासल्याने व्यक्तिमत्त्वाचा विकास होतो.

2. दशावतारी नाटकाची वैशिष्ट्ये कोणती?

उत्तर: दशावतारी नाटकांमध्ये भगवंताच्या दहा अवतारांची नाटके असतात. पारंपरिक वेशभूषा आणि रंगभूषेचा वापर होतो. यातील संवाद व पद्य पद्यमय आणि प्रभावी असतात.

3. भारुड कसे सादर केले जाते?

उत्तर: भारुड हे गेय आणि नाट्यमय सादरीकरण असते. संत एकनाथांनी भारुडे लोकप्रिय केली. त्याद्वारे समाजप्रबोधन आणि धार्मिक संदेश दिले जातात.

4. कीर्तन परंपरेचे महत्त्व स्पष्ट करा.

उत्तर: कीर्तनामुळे लोकांमध्ये आध्यात्मिकता आणि सामाजिक जागरूकता निर्माण होते. संत नामदेव आणि संत तुकाराम यांनी याचा प्रचार केला. स्वातंत्र्य चळवळीच्या काळात कीर्तनाचा उपयोग समाजप्रबोधनासाठी झाला.

5. पोवाड्याचे महत्त्व काय?

उत्तर: पोवाडा हा शूरवीरांच्या पराक्रमाचे वर्णन करणारा काव्यप्रकार आहे. शिवाजी महाराज, तानाजी मालुसरे यांच्यावर पोवाडे रचले गेले. स्वातंत्र्य चळवळीतही पोवाड्यांचा उपयोग झाला.

4. भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या विकासात दादासाहेब फाळके यांचे योगदान काय आहे?

उत्तर: दादासाहेब फाळके यांनी १९१३ मध्ये “राजा हरिश्चंद्र” हा पहिला भारतीय चित्रपट बनवला. त्यांनी भारतात चित्रपटनिर्मितीच्या तंत्राचा पाया घातला. त्यामुळे भारतीय चित्रपटसृष्टीला मोठी चालना मिळाली.